روش محاسبه شاخص‌ها

همه چيز درباره محاسبه شاخص بورس

روش محاسبه شاخص این روزها محل بحث فعالان بازار است. برخی بر این باورند که شاخص کل بورس تهران بیشتر خط صعودی بورس را ترسیم می‌کند، همچنین گفته می‌شود که تغییر روش محاسبه شاخص از آذر ماه ۸۷ امکان مقایسه تاریخی روند بورس را سلب کرده است.

این شاخص در 11ماه نخست امسال بیش از 100درصد رشد کرد. پرسش اینجاست که آیا فعالان بورس درست استدلال می‌کنند؟ شاخص کل بورس تهران فراز و نشیب‌های زیادی را پشت‌سر گذاشته است. در گذشته شاخص کل بورس تهران از میانگین قیمت سهام شرکت‌های بورس به دست می‌آمد و به همین دلیل تا قبل از آذر ماه سال87 به شاخص کل بورس تهران شاخص قیمت هم گفته می‌شد اما از آذر ماه سال87 تاکنون مولفه سود نقدی شرکت‌ها در شاخص بورس محاسبه می‌شود. در واقع شاخص بورس تهران حاصل جمع افزایش قیمت سهام و سود نقدی شرکت‌های بورس است، به همین دلیل است که به آن شاخص قیمت و سود نقدی هم می‌گویند. موضوع این است که روش محاسبه شاخص بر مبنای چنین فرمولی میزان شتاب و سرعت رشد شاخص را بیشتر نشان می‌دهد. برخی فعالان بازار سرمایه معتقدند که مدل جدید شاخص که به‌عنوان شاخص کل بورس از اواخر سال87 طراحی و مورد محاسبه قرارگرفته، بیانگر واقعیت بازار نبوده و از سقوط پی‌در‌پی شاخص جلوگیری می‌کند.

بورس اوراق بهادار تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت برمبنای عدد پایه 100 و با نام تپیکس (TEPIX) کرد که این شاخص، نماگر تغییرات قیمت کل بازار بوده و به صورت میانگین وزنی محاسبه می‌شد.

این شاخص در آن زمان 52 شرکت را دربرمی‌گرفت و درصورتی‌ که نماد شرکتی بسته بود یا برای مدتی معامله نمی‌شد، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌شد و تعداد سهام منتشره شرکت‌ها، معیار وزن‌دهی در این شاخص بود که این امر منجر به تأثیر بیشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شد.

در این میان شاخص قیمت و بازده نقدی یا همان شاخص بازده کل با نماد TEDPIX از فروردین1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازده کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازده نقدی پرداختی متأثر می‌شود. این شاخص تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوه وزن‌دهی و محاسبه آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن در شیوه تعدیل آنهاست، به‌طوری که شاخص قیمت و بازده نقدی علاوه بر موارد تعدیل شاخص قیمت، درصورت پرداخت سود نقدی نیز تعدیل می‌شود. علاوه بر این شاخص بازده (سود) نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازده نقدی پرداختی شرکت‌هاست و مقدار آن از تقسیم پایه شاخص کل قیمت (TEPIX) بر پایه شاخص بورس (قیمت و بازده نقدی)(TEDPIX)، به دست می‌آید.

چرا محاسبه شاخص کل بورس تغییر کرد؟

شاخص کل قیمت، شاخص قیمت و روش محاسبه شاخص‌ها بازده نقدی، شاخص بازده نقدی، شاخص صنعت، شاخص 50 شرکت فعال‌تر شاخص تالار اصلی و فرعی از شاخص‌هایی بودند که در بورس اوراق بهادار تهران مورد محاسبه قرار می‌گرفتند ولی در راستای اجرای بند 3 مصوبه شورای بورس و اوراق بهادار در تاریخ هشتم مرداد86، مقرراتی برای تغییر در محاسبه شاخص بورس به پیشنهاد هیأت مدیره سازمان بورس ارائه شد و در تاریخ 30 اردیبهشت 1387 در 10 ماده و 3 تبصره دستورالعمل نحوه تغییر شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید تصویب شد.

بر اساس این مصوبه بود که شورای بورس اقدام به انتشار مقررات اجرایی نحوه تغییر در شاخص‌های بورس یا تعریف شاخص‌های جدید در بازار سهام کرد و همزمان با راه‌اندازی نرم‌افزار جدید معاملات موسوم به جم در روز 16 آذرماه، شاخص قیمت و دیگر شاخص‌های بورسی تغییراتی نسبت به گذشته پیدا کردند، به‌طوری که شاخص بازده نقدی و قیمت از سال87 به‌عنوان شاخص کل در بورس معرفی شد و در حال حاضر به جای شاخص قیمت، شاخص کل بورس به همراه شاخص صنعت، شاخص بازار اول، شاخص بازار دوم و شاخص آزاد شناور و شاخص 30 شرکت بزرگ در بورس اوراق بهادار تهران محاسبه می‌شود.

شاخص قیمت که به‌عنوان شاخص قدیم بورس مطرح است در گذشته بر اساس تغییرات قیمت سهام بازار محاسبه می‌شد، به‌طوری که تغییرات تمام شرکت‌های بورسی در این شاخص لحاظ می‌شد اما در محاسبه فعلی شاخص قیمت از قیمت تعدیل شده استفاده می‌شود، به‌طوری که قیمت سهم پس از تقسیم سود نقدی کاهش پیدا می‌کند که در محاسبه جدید، پایه شاخص به اندازه سود تقسیم شده، تعدیل می‌شود تا تاثیری بر شاخص نگذارد. لذا شاخص قیمت تنها بر اساس تغییرات قیمت محاسبه می‌شد ولی شاخص سود نقدی اثر تقسیم سود را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.

به‌عنوان مثال، در محاسبه جدید شاخص درصورتی که قیمت سهام یک شرکت بورسی قبل از برگزاری مجمع عمومی عادی سالانه یک‌هزار و 200 ریال باشد و این شرکت 200 ریال سود در مجمع تقسیم کند، در روز گشایش نماد تغییرات قیمت نسبت به مبلغ یک هزار ریال انجام می‌شود تا تاثیری در شاخص به وجود نیاید.

اما درگذشته نحوه محاسبه شاخص به گونه دیگری بود، به‌طوری که اگر سهام یک شرکت بورسی یک‌هزار و 200ریال بود و در مجمع 200ریال سود تقسیم می‌کرد، نماد با قیمت1100 ریال باز می‌شد که این امر شاخص را منفی می‌کرد. بنابراین در محاسبه جدید، تغییرات شاخص نسبت به مرز یک هزار ریال برای شرکت مذکور انجام می‌شود تا تاثیری در شاخص ایجاد نشود.

اشکالات شاخص فعلی بورس

به این ترتیب با تغییرات ایجاد شده در محاسبه شاخص بورس تهران، در شاخص فعلی، قیمت سهام یک شرکت قبل از مجمع منهای سود تقسیمی این شرکت محاسبه می‌شود که عمده‌ترین اشکال محاسبه آن در این است که امکان مقایسه شاخص با گذشته از بین رفته و نمی‌توان بر مبنای اعداد سال گذشته به یک نتیجه منطقی در مورد روند حرکت شاخص در سال‌جاری رسید.

علاوه بر این سود نقدی شرکت‌ها در زمان بازگشایی نماد سهام آنان پس از مجمع از مخرج کسر محاسبه بازدهی کسر می‌شود که سبب رشد در محاسبه شاخص می‌شود و دلیل این موضوع نیز تلاش برای جلوگیری از نزول شاخص در دوران نزول است. عدم تطابق حرکت شاخص با حرکت قیمت‌ها، سردرگمی سهامداران و کاهش اعتماد به شاخص از جمله انتقادات وارده به شاخص جدید است که این مسائل موجب شده کارکرد شاخص به‌عنوان نماگر رویه کلی بازار در پرده ابهام قرار گیرد. بر این اساس است که برخی از فعالان بازار سرمایه نسبت به نحوه محاسبه شاخص، افزایش و مقایسه آن اعتراض داشته و معتقدند که شاخص‌های قدیمی نیز باید در نرم‌افزار جدید معاملاتی بورس تعریف و برای عموم نمایش داده شوند. با واقعی‌کردن شاخص و پذیرش اشتباهات شاخص می‌توان بازار را از فشار زیاد رهانید و سرمایه‌گذاران را از نگرانی بیرون آورد.

آیا رشد شاخص ارتباطی به تغییر فرمول دارد؟

رشد شاخص بورس به تبع تغییر فرمول محاسبه، از بازده قیمت به بازده نقدی و قیمت، فارغ از منطق تغییر شاخص این سؤال را مطرح می‌کند که آیا این تغییر اساسا درست و منطقی بوده یا نه و آیا رشد اخیر شاخص بورس ارتباطی به تغییر فرمول محاسبه آن دارد؟

در این میان یکی از کارگزاران بورس نحوه محاسبه شاخص کل بورس را مورد توجه قرار داد و گفت: یکی از اشکالات محاسبه شاخص کل بورس این است که اگر 5درصد سهام شرکت در بورس پذیرفته شده باشد، کل شرکت در محاسبه شاخص لحاظ می‌شود. لذا باید شاخصی مورد محاسبه قرار گیرد که بیان‌کننده وضعیت بازار باشد. وی با بیان اینکه شاخص کل بورس با شاخص قیمت و بازده نقدی پیوند زده شده است، ادامه داد: در محاسبه شاخص قدیم زمانی که شرکت‌ها سود تقسیم می‌کردند، شاخص کاهش پیدا می‌کرد ولی شاخص جدید طوری محاسبه می‌شود که با تقسیم سود شاخص افزایش می‌یابد، به‌طوری که در حال حاضر نیمی از بازدهی بورس از ابتدای سال تاکنون به‌دلیل برگزاری مجامع و تقسیم سود نقدی است.

شاخص فعلی واقعی‌تر از شاخص قبلی است

در این میان مدیرعامل شرکت بورس اوراق بهادار نظر دیگری دارد و معتقد است که شاخص کلی که در حال حاضر در بورس تهران محاسبه می‌شود واقعی‌تر از شاخص قبلی است. دکتر حسن قالیباف‌اصل در پاسخ به این سؤال که آیا شاخص کل بورس واقعیت‌های بازار را نشان می‌دهد یا نه گفت: شاخصی که در گذشته به نام شاخص قیمت مورد محاسبه قرار می‌گرفت، بخشی از واقعیت را نشان می‌داد که آن واقعیت فقط بازده به خاطر تغییرات قیمت بود ولی شاخص فعلی، بازده کل را نشان می‌دهد که هم شامل تغییرات قیمت و هم سود نقدی است؛ لذا شاخص کلی که در حال حاضر محاسبه می‌شود واقعی‌تر است زیرا کل واقعیت بازار را نشان می‌دهد.

رشد پی‌در‌پی شاخص فعلی

آمار روند حرکتی شاخص بورس از سال83 تاکنون بیانگر واقعیت دیگری است و این موضوع را به ذهن متبادر می‌کند که شاخص جدید برای رشد طراحی شده است! به‌طوری که شاخص قدیم بورس اوراق بهادار کشور که تنها با احتساب بازده قیمت محاسبه می‌شد در بهترین حالت و بالاترین رقم خود توانست در سال82 به رقم 3هزار و 809 واحد برسد و بعد از آن روند نزولی را طی کرد.

آمار حرکت شاخص کل بورس از ابتدای سال88 و بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص، نشان می‌دهد که شاخص کل بورس از همان ابتدای سال روند صعودی خود را آغاز کرد و از کانال 7هزار واحد در ابتدای سال به 12هزار و 537 واحد در پایان سال رسید. اما این پایان ماجرا نبود و روند پرشی و جهشی شاخص کل بورس طبق فرمول جدید در سال89 به اوج خود رسید و این متغیر مهم اعداد 13هزار، 14هزار، 15هزار، 16هزار، 17هزار و در نهایت 18هزار را فتح کرد که بیشترین رکورد شاخص بورس نیز مربوط به فصل مجامع و تقسیم سود شرکت‌ها بوده است.

این حرکت در سال‌های 90، 91 و 92 هم تکرار شد، به گونه‌ای که شاخص بورس در این سال‌ها، به‌خصوص امسال رشد فزاینده‌ای را تجربه کرد و از 38هزار واحد در رکوردی بی‌سابقه به 80هزار واحد رسید. همانطور که آمار نشان می‌دهد بعد از تغییر فرمول محاسبه شاخص کل، این متغیر مهم هیچ‌گاه شاهد سقوط 5 هزار واحدی همانند سال‌های83 تا 87 نشده و همواره مسیر خوش و خرمی را پیموده است.

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در سال گذشته نحوه محاسبه شاخص‌های اصلی بورس تهران را مورد ارزیابی قرار داده و با توجه به انتقادات وارده بر نحوه محاسبه شاخص پیشنهادهای جدیدی برای نحوه محاسبه ارائه کرده است. همچنین این مرکز اعلام کرد که با توجه به اهمیت حیاتی وجود اطلاعات در بازارهای مالی ضروری است که شاخص قیمت برای تمامی روزهای کاری بورس از تاریخ انقطاع آن در آذرماه 1387 تاکنون محاسبه و منتشر شود؛ لذا این مرکز پیشنهادهایی برای محاسبه شاخص ارائه کرد.

این مرکز عنوان کرد از آنجا که محاسبه شاخص برای تمامی ساعات معاملاتی دشوار است پیشنهاد می‌شود حداقل شاخص قیمت بر مبنای قیمت روزانه (قیمت آغازین، پایانی یا میانگین این دو) محاسبه شده و در اختیار فعالان بازار قرار گیرد. این کار، عملا امکان انتخاب یکی از دوشاخص قیمت یا بازده کل را برای فعالان بازار فراهم می‌کند. مدیرعامل شرکت بورس در مهرماه امسال در نشست خبری اظهار کرد: قرار است شاخص بازده نقدی منتشر شود که مستقل از شاخص کل، بازده نقدی و بازده قیمت را مورد محاسبه قرار دهد.

به گفته قالیباف‌اصل، نرم‌افزار این سیستم توسط شرکت بورس در حال تهیه است تا اطلاعات را از سیستم معاملات بگیرد زیرا سیستم معاملات بورس محاسبه شاخص را انجام می‌داد اما تنظیمات آن به شکلی بود که شاخص کل را محاسبه می‌کرد که امیدواریم با طراحی این نرم‌افزار، شرکت بورس بتواند شاخص قیمت را محاسبه کند. وی اعلام کرد:‌ به‌دنبال این هستیم تا نرم‌افزاری طراحی شود که مانند شاخص کل بتواند هر لحظه از زمان بازار مورد محاسبه قرارگیرد و اطلاعات را در اختیار بازار قرار دهد.

تقسیم سود نقدی شاخص را بالا می‌برد

حسن قالیباف‌اصل، مدیرعامل شرکت بورس در مورد اینکه آیا رشد اخیر شاخص به تغییر فرمول محاسبه آن ارتباطی روش محاسبه شاخص‌ها دارد یا نه، گفت: در ماه‌هایی از سال سود نقدی روی رشد شاخص اثرگذار است و آن هم‌زمانی است که مجمع عادی شرکت‌ها برگزار می‌شود و شرکت‌ها سود نقدی تقسیم می‌کنند ولی زمانی که مجمع برگزار نمی‌شود، شاخص قیمت هر تغییری کند، شاخص کل نیز همانقدر دچار تغییر می‌شود. وی اضافه کرد: لذا تقسیم سود نقدی که در شاخص بورس اثرگذار است فقط مربوط به ماه‌هایی از سال و معمولا در تیر ماه و فصل مجامع شرکت‌هاست و در مابقی ماه‌های سال این موضوع تاثیری روی شاخص کل بورس ندارد. قالیباف‌اصل در ادامه تاکید کرد: شاخص اصلی بورس همان شاخص کل است که شاخص کاملی بوده و در آینده نیز نحوه محاسبه آن تغییری نمی‌کند.

ایران فاینانس

بورس تهران از فروردین ماه 1369 اقدام به محاسبه و انتشار شاخص قیمت خود با نام تپیکس (TEPIX) نموده است. این شاخص 52 شرکت که در آن زمان کل شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را شامل می‌شدند، در برمی‌گرفت. شاخص مزبور با استفاده از فرمول زیر محاسبه می‌گردد:

P it = قیمت شرکت i ام در زمان t

q it = تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان t

D t = عدد پایه در زمان t که در زمان مبداء برابر p io q io ∑ بوده است

P io = قیمت شرکت i ام در زمان مبدأ

q io = تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان مبدأ

n = تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

شاخص قیمت بورس تهران تمامی شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در برمی‌گیرد و در صورتی که نماد شرکتی بسته باشد یا برای مدتی معامله نشود، قیمت آخرین معامله آن در شاخص لحاظ می‌گردد. همان‌گونه که از فرمول 1 مشخص است، تعداد سهام منتشره شرکت‌ها معیار وزن‌دهی در شاخص مزبور است که این امر منجر به تأثیر بيشتر شرکت‌های بزرگ در شاخص می‌شود.

1-2– تعدیل پایة شاخص

شاخص قیمت نمایانگر روند عمومی قیمت در میان شرکت‌های مورد بررسی است و باید از تغییرات قیمت و نه پارامترهای دیگر متأثر شود. توجه به فرمول شاخص نشان می‌دهد که در محاسبة آن‌ افزون بر قیمت، میزان سهام منتشره نیز تأثیر گذارند. از این رو شاخص‌ باید در صورت تغییرات سهام منتشره که معمولاً از افزایش سرمایه (از محل آوردة نقدی)، ناشی می‌شود [1] به گونه‌ای تعدیل شوند که تغییرات مزبور مقدار شاخص را متأثر نسازند. این تعدیلات در مخرج کسر رخ می‌دهد و با روش زیر صورت می‌گیرد:

1 – فرض کنید که قیمت در زمان t و با استفاده از فرمول زیر به میزان PI t محاسبه شده است.

2 – حال یک یا چند شرکت در زمان 1+ t اقدام به افزایش سرمایه (از محل آوردة نقدی) کرده‌اند. با فرض ثابت ماندن قیمت‌ها و ضریب سهام شناور آزاد میزان شاخص به PI t+1 تغییر می‌کند.

3 – حال مخرج کسر به گونه‌ای تعدیل می‌شود که مقدار شاخص مجدداً برابر PI t گردد.

4 – با جایگذاری میزان FD t+1 در مخرج کسر، مقدار شاخص مجدداً برابر PI t خواهد شد.

به طور معمول موارد زیر موجب تعدیل پایه شاخص می‌گردند:

1 – افزایش سرمایة شرکت‌ها از محل آوردة نقدی

2 – افزایش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

3 – کاهش تعداد شرکت‌های مشمول شاخص

4 – تجزیه شرکت‌ها

5 – ادغام شرکت‌ها

6 – پرداخت سود نقدی (تنها برای تعدیل پایه شاخص درآمد کل)

شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران در صنایع مختلفی طبقه‌بندی شده‌اند. این طبقه‌بندی که براساس روش ISIC صورت می‌گیرد، منجر به تفکیک 36 صنعت در بورس تهران تا ارديبهشت ماه 1384 شده است. بورس تهران اقدام به محاسبة شاخص قیمت برای هر صنعت می‌کند که همگی با فرمولی مشابه شاخص کل قیمت محاسبة می‌شوند.در یک تفکیک کلی‌تر، شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران به دو گروه صنعت و مالی تقسیم شده‌اند که گروه مالی در برگیرندة شرکت‌های صنعت واسطه‌گری‌های مالی و گروه صنعت شامل کلیة شرکت‌های بورس به جز واسطه‌گری‌های مالی است. بورس تهران به محاسبة شاخص قیمت برای این دو گروه کلی نیز می‌پردازد که با نام شاخص مالی [2] و شاخص صنعت [3] منتشر می‌شوند و هر دو در طراحی، محاسبه و تعدیل از معیارهای شاخص کل قیمت پیروی می‌کنند.

3- شاخص پنجاه شرکت فعالتر

این شاخص كه نشان‌دهنده سطح عمومی قیمت 50 شرکت فعالتر بورس تهران است با دو روش متفاوت محاسبه مي شود. در روش اول که منجر به محاسبة شاخص 50 شرکت فعالتر- میانگین ساده می‌شود از روش میانگین ساده استفاده مي گردد و روش دوم نیز همانند شيوة محاسبه TEPIX است و منجر به محاسبه شاخص 50 شرکت فعالتر – میانگین موزون می‌شود.

آن چه در انتخاب 50 شرکت مزبور که در دوره‌های سه ماهه صورت می‌گیرد، بیشترین اهمیت را دارد تعداد روز‌های دادوستد شرکت‌ها است. بورس تهران میزان نقدشوندگی یا فعالیت شرکت‌ها را ملاک اصلی برای گزینش 50 شرکت قرار داده و به همین سبب شاخص مزبور را شاخص 50 شرکت فعالتر نامیده است.

4- شاخص قیمت و بازدة نقدی

شاخص قیمت و بازدة نقدی یا همان شاخص درآمد کل با نماد TEDPIX از فروردین 1377 در بورس تهران محاسبه و منتشر شده است. تغییرات این شاخص نشانگر بازدة کل بورس است و از تغییرات قیمت و بازدة نقدی پرداختی، متأثر می‌شود. این شاخص کلیة شرکت‌های پذیرفته شده در بورس را در بردارد و شیوة وزن‌دهی و محاسبة آن همانند شاخص کل قیمت (TEPIX) است و تنها تفاوت میان آن دو در شیوة تعدیل آن‌ها است. شاخص قیمت و بازدة نقدی بورس تهران با فرمول زیر محاسبه می‌شود.

P it = قیمت شرکت i ام در زمان t

q it = تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان t

RD t = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t که در زمان مبداء برابر p io q io ∑ بوده است

تعدیل پایة شاخص TEDPIX به وسیلة فرمول زیر صورت می‌گیرد:

RD t+1 = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t+1 (پس از تعدیل)

RD t = پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی در زمان t (پیش از تعدیل)

P it = قیمت شرکت i ام در زمان t

q it = تعداد سهام منتشره شرکت i ام در زمان t

DPS it+1 = سود نقدی پرداختی شرکت i ام روش محاسبه شاخص‌ها در زمان t+1

D t+1 = پایة شاخص کل قیمت در زمان t+1 (پس از تعدیل)

D t = پایة شاخص کل قیمت در زمان t (پیش از تعدیل)

همان‌گونه که از فرمول 7 مشخص است، فرمول تعدیل پایة شاخص TEDPIX از دو بخش تشکیل شده است. بخش اول مربوط به بازده‌نقدی پرداختی شرکت‌هاست که باعث تعدیل پایة شاخص مزبور می‌شود و بخش دوم مربوط به موارد تعدیلی می‌شود که میان TEPIX و TEDPIX مشترک است و شامل مواردی همچون افزایش سرمایه از محل آوردة نقدی شرکت‌ها می‌شود.

شرایطی را در نظر گیرید که شرکت‌هایی اقدام به پرداخت سود نقدی کرده‌اند و هیچ موردی که منجر به تعدیل پایة شاخص TEPIX شود، رخ نداده باشد. در این وضعیت D t با D t+1 برابر خواهد بود و فرمول 13 به صورت زیر محاسبه خواهد شد:

همان‌گونه که با کمی دقت مشخص است در این شرایط RD t+1 کوچکتر از RD t خواهد شد و این امر روش محاسبه شاخص‌ها منجر به افزایش شاخص TEDPIX خواهد شد.

حال شرایطی را در نظر گیرید که سودنقدی توسط شرکتی پرداخت نشده باشد، لکن شرکت‌هایی اقدام به افزایش سرمایه از محل آوردة نقدی کرده باشند. در این وضعیت فرمول 7 به صورت زیر محاسبه خواهد شد:

شیوة محاسبة فرمول 9 به گونه‌ای است که درصد تغییرات RD را همانند D خواهد کرد، به عنوان مثال اگر D t+1 ، 2/1 برابر D t باشد، RD t+1 نیز 2/1 برابر RD t خواهد بود و همان‌طور که توضیح داده شد، این امر در شرایطی صورت می‌گیرد که سودنقدی پرداختی صفر باشد. به بیان دیگر در صورتی که سودنقدی توسط شرکت‌ها پرداخت نشود و تنها افزایش سرمایه از محل آوردة نقدی یا اضافه شدن شرکت‌های دیگر به فهرست بورس یا موارد دیگر صورت گیرد، درصد تغییرات پایة شاخص TEPIX و TEDPIX برابر خواهد بود.

5- شاخص بازدة نقدی

شاخص بازدة نقدی که با نماد TEDIX منتشر می‌شود، بیانگر سطح عمومی بازدة نقدی پرداختی شرکت‌ها است و مقدار آن از تقسیم پایة شاخص کل قیمت بر پایة شاخص قیمت و بازدة نقدی، به دست می‌آید. فرمول 10 بیانگر نحوة محاسبة شاخص TEDIX است.

شاخص قیمت مسکن و چگونگی محاسبه آن

یکی از ابزارهایی که با آن تغییرات قیمت مسکن را اندازه‌گیری می‌کنند شاخص قیمت مسکن است که به انگلیسی House price index خوانده می‌شود. روش‌ها و متدولوژی‌هایی که جهت تغییرات مسکن به کار می‌روند، رگرسیون هدانیک، شاخص میانگین و شاخص فروش‌های تکرار شونده هستند.

در ایران شاخص قیمت مسکن چگونه محاسبه می‌شود؟

شاخص قیمت مسکن بر اساس ویژگی‌هایی ظاهری مانند متراژ، سال ساخت و… محاسبه می‌شود. این شاخص‌ها را بانک مرکزی ایران تعیین می‌کند که عوامل دیگر را نیز در نظر گرفته که در محاسبه شاخص در نظر گرفته می‌شوند. این شاخص میانگین ماهانه توسط بانک مرکزی ماهانه منتشر می‌شود. البته یادآوری این نکته حائز اهمیت است که شاخص میانگین معاملات شاخص دقیقی به حساب نمی‌آید.

در ایران یکی از دغدغه‌های اصلی مردم و خریداران مسکن پیش‌بینی روند رشد قیمت ملک در مناطق و محلات مختلف شهر به‌خصوص تهران است. خریداران مسکن به دنبال این هستند که قیمت مسکن را پیش‌بینی کرده تا براساس آن وارد معامله شوند. در ملکاوی پیش‌بینی قیمت مسکن، تخمین قیمت مسکن براساس سن بنا، زیربنا و کدپستی امکان‌پذیر است. همچنین در ملکاوی پیش‌بینی قیمت بازار مسکن براساس جستجوی محلات و مناطق ۲۲ گانه تهران برای افراد در دسترس بوده که این روند معاملات را تسریع و با ریسک کمتر می‌کند.

ملکاوی، یک سکوی واسطه‌گری مشابه کیلید، شابش، آی‌هوم، دیوار، شیپور، هومینگ یا غیره “نیست” که صرفا به دو عمل اصلی ۱) جستجوی ساده‌ی نحوی (Syntactic)در فایل‌های املاک و ۲) نمایش اطلاعات هر فایل خلاصه شود. ملکاوی پوششی بر تمامی جویش و پردازش داده‌های بازار مسکن است که سایت‌های مذکور نیز بخشی از آن هستند و این سایت‌ها از دیگر مصرف‌کنندگان آینده‌ی خدمات ملکاوی خواهند بود. برخی از خدمات شامل: اعتبارسنجی قیمت، تعیین قیمت‌های پرت در هر محله، ناحیه یا منطقه‌ی جغرافیایی، دریافت سابقه‌ی قیمت ملک، دریافت سابقه‌ی ارائه‌ی ملک جهت رهن/اجاره یا خرید/فروش، دریافت پیش‌بینی قیمت آینده‌ی ملک، دریافت تخمین قیمت ملک، دریافت جایگاه (رتبه) قیمت ملک، خوشه‌بندی درخواست مشتریان و ارائه‌ی پیشنهاد هوشمندانه و … می‌شوند. از آنجائیکه معماری ملکاوی کاملا سرویس‌گرا-رخدادگرا (ED-SOA)است، ارائه‌ی مخزن وب‌سرویس به دیگر شرکت‌ها به سهولت امکانپذیر است.

نحوه محاسبه شاخص قیمت مسکن در آمریکا

شاخص قیمت مسکن در شهرهای بزرگ آمریکا هر ماه یکبار منتشر می‌شود. این روند توسط انجمن ملی مسکن یا همان NAR از سال ۱۹۶۸ شروع شده که براساس خانه‌های تک خانوار تعیین می‌شود. میانگین و میانه‌های قیمت‌های خانه‌های موجود و منازل ساخته شده توسط انجمن ملی سازندگان در سطح شهرها منتشر می‌شود.

یکی از شاخص‌های قیمتی در کشور آمریکا S&P/Case-Shiller می‌باشد که مهم‌ترین آن نیز به شمار می‌رود. تغییرات ارزش مسکن در کل کشور و ۲۰ شهر بزرگ آمریکا با همین شاخص‌ها مشخص می‌شوند. در کنار منتشر شدن گزارش شاخص ماهانه، شاخص کل کشور نیز به صورت فصلی منتشر می‌شود.

شاخص S&P/Case-Shiller در دهه ۸۹ میلادی بین سال‌های ۱۹۸۷ تا ۱۹۸۹ توسط کیس و شیلر ساخته شد. داده‌های لازم توسط کمپانی فیسرو، که در زمینه فناوری اطلاعات داده‌های مربوط به بازار مسکن را جمع آوری می‌کند، گردآوری می‌شود و وارد دیتابیس می‌شود.

شاخص قسمت مسکن در کشور سوئد

در کشور سوئد شاخص قیمت مسکن شاخص SCB خوانده می‌شود که با استفاده از ارزیابی ارزش خانه‌ها (رگرسیون هدانیک) به کار می‌رود. در کشور سوئد اداره آمار خانه‌ها را به ۱۲ گروه در هر منطقه تقسیم می‌کند که براساس آن ارزش‌های ارزیابی انجام می‌شود. وز ها براساس خانه‌هایی که در گروه‌های موجود هستند محاسبه می‌شوند نه براساس خانه‌هایی که در آن دوره معامله شده‌اند.

نحوه محاسبه شاخص قیمت مسکن در کشور انگلستان

برای اندازه‌گیری تغییرات مسکن در کشور انگلستان از شاخص‌های هلیفکس، نیشن واید و لند رجیستری استفاده می‌شود.

شاخص لند در کشور انگلستان رجیستری تغییرات مسکن را اندازه‌گیری می‌کند. نحوه کارکرد این شاخص بدین صورت است که داده‌های معاملات خانه‌های مسکونی را جمع‌آوری کرده و بر مبنای فروش‌های تکرار شونده این روند را ادامه می دهد. به خاطر این از روش فروش‌های تکرار شونده استفاده می‌شود که دیتابیس لند رجیستری اطلاعات مربوط به ويژگی‌های خانه‌ها را ندارد.

شاخص هلیفکس یکی از شاخص های مهم کشور انگلستان است که از داده‌های بزرگترین وام‌دهنده مسکن استفاده می‌کند.. این شاخص از ویژگی‌های ملک و اطلاعاتی مانند: قیمت معامله، مکان، سن بنا، تعداد اتاق‌ها، سرویس بهداشتی، تعداد پارکینگ، حیاط و نوع کاربری ملک استفاده می‌کند.

انجمن نیشن واید یکی از مهم‌ترین مراکز شاخص قیمت مسکن در کشور انگلستان است که سابقه آن طولانی و به سال ۱۹۵۲ برمی‌گردد. این انجمن سالانه میانگین قیمت معاملات را منتشر می‌کند و رزومه خوبی در ضبط و تجزیه تحلیل داده‌ها دارد. این شاخص‌ها در ابتدا سه ماهه منتشر می‌شدند اما از سال ۱۹۹۳ به صورت ماهانه انتشار یافتند. این شاخص مانند شاخص هلیفکس، برای ساخت شاخص از روش هدانیک برش مقطعی محض استفاده می‌کند. ویژگی‌هایی که در شاخص نیشن واید مشخص می‌شوند: مکان، سایز خانه، تعداد حمام و سرویس بهداشتی، تعداد اتاق‌ها، نوساز بودن خانه و نوع محله هستند.

شاخص میانگین زمان بین خرابی ها

یک مهندس و یا تکنسین نگهداری و تعمیرات باید با این شاخص، نحوه محاسبه و به کار بردن آن آشنا باشد تا
از هزینه های سنگین و خرابی های ناگهانی جلوگیری کند.

در این مقاله سعی داریم با زبانی ساده شما را با این شاخص مهم آشنا کنیم، همراه ما باشید.

1# شاخص MTBF چیست؟

شاخص MTBF مخفف عبارت Mean Time Between Failures به معنی میانگین زمان بین خرابی ها می باشد. .

به عبارت ساده تر، این شاخص زمان قابل پیش بینی ای که از خرابی قبلی تا خرابی بعدی یک سیستم مکانیکی یا الکتریکی در عملکرد نرمال آن می گذرد را اندازه گیری می کند.

در واقع شاخص MTBF به شما کمک می کند تا بتوانید پیش بینی کنید که
سیستم شما چه مدت کار می کند و تا خرابی بعدی چه قدر زمان باقی مانده است.

این که بدانیم در چه زمانی ممکن است شکست یا خرابی رخ دهد، بخش اساسی MTBF است.

این شاخص مربوط به حوزه تعمیر و نگه داری قطعات و سیستم ها بوده و
یک معیار مهم برای اندازه گیری عملکرد، ایمنی و طراحی تجهیزات می باشد.

MTBF در سیستم هایی کاربرد دارد که قابل تعمیر باشند و
منظور از خرابی در تعریف این پارامتر، خرابی هایی است که باعث توقف کامل و از کار افتادن سیستم می شود و
آن را ملزوم به تعمیر شدن می کند.

هم چنین تعمیرات دوره ای و متوقف کردن سیستم که طبق برنامه تعمیر و نگه داری انجام می گیرد
(مثل کالیبراسیون یا تعویض دوره ای قطعات)، مربوط به این شاخص نیست.

در کل به زبان ساده بخواهیم تعریف کنیم، هر چه MTBF بزرگ تر باشد، سیستم زمان بیشتری، خوب کار می کند و دیرتر خراب می شود.

2# محاسبه شاخص MTBF

برای محاسبه شاخص MTBF، مجموع زمان کارکرد سیستم را بر مجموع دفعات خرابی سیستم تقسیم می کنند.

البته صورت این کسر به شکل زیر نیز می تواند نوشته شود:

(زمان شروع کار کردن قبلی سیستم – زمان شروع خرابی سیستم) مجموع

طبق موارد بیان شده در بالا، مشاهده می کنید که
زمان تعمیرات سیستم در محاسبات MTBF آورده نمی شود.

شاخص MTBF از نوع زمان است و معمولا آن را به ساعت بیان می کنند.

اگر بخواهیم مثالی برای درک بهتر شاخص MTBF بیاوریم، فرض کنید که
یک سیستم در یک کارخانه، در مجموع 1000 ساعت در یک سال گذشته کار کرده و
در این یک سال 8 بار خراب شده و متوقف شده است.

در این حالت، برای محاسبه شاخص MTBF هزار ساعت را به 8 بار تقسیم می کنیم و
در نتیجه MTBF این سیستم 125 ساعت می باشد.

اطلاعات مورد نیاز برای محاسبه MTBF را باید از روی کارایی هر دستگاه به دست آورد.
چرا که هر سیستم متفاوت با سیستم دیگر عمل می کند و
این به فاکتور های انسانی نیز بستگی دارد؛ مثل طراحی، مونتاژ، استفاده نادرست اپراتور، نگه داری دستگاه و…

3# مزایای استفاده از MTBF

شاخص MTBF می تواند معیاری برای پیش بینی چگونگی خراب شدن یک سیستم یا تعداد دفعات رخ دادن یک نوع خرابی در یک بازه زمانی باشد.

هنگامی که این شاخص را در کنار دیگر استراتژی های نگه داری سیستم ها مثل کدهای خرابی، آنالیز ریشه و علت خرابی و سایر معیار ها قرار می دهیم،
می توانیم خیلی بهتر از سیستم نگه داری کنیم و
از ایجاد خرابی های هزینه بر جلوگیری به عمل آوریم.

در واقع استفاده از این شاخص، قابلیت اطمینان سیستم شما را افزایش خواهد داد و
از این رو تولید کنندگان معمولا آن را به عنوان ابزاری اساسی در مراحل طراحی و تولید محصولات خود در نظر می گیرند؛

• سیستم های مکانیکی
• سیستم های الکترونیکی
• عملیات ایمنی کارخانه ها
• تهیه محصولات و…

شاخص MTBF حتی می تواند در تصمیم گیری برای خرید محصولاتی غیر از دستگاه های صنعتی موجود در یک کارخانه نیز تاثیرگذار باشد.

برای مثال شما هم برای خرید یک خودرو یا رایانه به دنبال برندی می گردید که MTBF بالاتری داشته باشد و
دیرتر خراب شود.

آیا تا به حال به این مسئله از این زاویه نگاه کرده بودید؟!

هر چند که MTBF ربطی به نگه داری های برنامه ریزی شده دوره ای سیستم ندارد؛
اما با مورد توجه قرار دادن آن، می توان تعداد دفعات بازرسی روش محاسبه شاخص‌ها های مورد نیاز برای تعویض ها یا عملیات پیش گیرانه را بهتر محاسبه کرد.

مثلا می توان قبل از رخ دادن خرابی بعدی، در زمانی که سیستم کار می کند، روغن کاری ها و کالیبراسیون ها را دقیق تر و منظم تر اجرا کرد تا
میزان خرابی به حداقل برسد و سیستم عمر بیشتری داشته باشد.

از طرفی باعث کاهش زمان خاموشی سیستم می شود که افزایش سرعت کار و حفظ سرمایه را به دنبال خواهد داشت.

مقاله بالا بخشی از مطالب گسترده نگهداری و تعمیرات است.

برای یادگیری صفر تا صد این حوزه به آموزش جامع نگهداری و تعمیرات نماتک مراجعه کنید.

برای مشاهده توضیحات کامل بسته کلیک کنید.

اگر به دنبال یاد گرفتن مهارت بیشتر و افزایش درآمد هستید،

برای دریافت آموزش های رایگان مرتبط با حوزه علاقه‌مندی خود فقط کافیه فرم رو تکمیل کنید.

وضعیت شغلی خود را انتخاب کنید:

نظرتون درباره این مقاله چیه؟
ما رو راهنمایی کنید تا اون رو کامل تر کنیم و نواقصش رو رفع کنیم.
توی بخش دیدگاه ها منتظر پیشنهادهای فوق العاده شما هستیم.

درباره نویسنده : نرگس بی سخن

کارشناس ارشد مهندسی مکانیک بیوسیستم از دانشگاه تهران هستم. امیدوارم در همکاری من با تیم نماتک، مقالات نوشته شده توسط بنده در حوزه های مختلف مهندسی برای شما مفید واقع بشه.

مطالب مرتبط

نگهداری و تعمیرات بهره ور فراگیر (TPM) چیست؟

تعمیرات اساسی چیست؟ (۰ تا ۱۰۰ شناخت Overhaul)

برنامه ریزی نگهداری و تعمیرات

۱۰ نظر

بنام خدا
با سلام
ممنون از بابت مطالب مفیدتون
مشاور سیستمهای مدیریت کیفیت

سلام خدمت شما همراه گرامی سایت نماتک
خیلی ممنون از همراهی و لطف شما نسبت تیم نماتک.
بسیار خوشحال هستیم که مطلب سایت برای شما مفید واقع شده.
آرزوی موفقیت برای شما داریم.

پیوست 2-روش محاسبه شاخص خورشيدی

طراح، در صورت تمايل ، مي تواند از اين ضريب براي ساختمان هاي گروه 1، از نظر ميزان صرفه جويي در مصرف انرژي ، و در مناطق با نياز گرمايي زياد كشور (مطابق پيوست 3) استفاده كند.

شان داده شده است ، و بر مبناي IS شاخص خورشيدي ساختمان ، يا بخشي از آن، با علامت رابطة زير محاسبه م يگردد: Is = Σ (Ai.Si.σi) / V

Ai : مساحت بخش نورگذر i پوستة خارجي ساختمان به مترمربع

Si : ضريب عبور (گذر) خورشيدي براي بخش نورگذرi مطابق جدول 9

σi : ضريب كاهش مربوط به موقعيت سطح نورگذر، مطابق جدول

V : حجم كل فضاي كنتر لشدة ساختمان، يا بخش مورد نظر

جدول 9- مقادير ضريب انتقال خورشيدي براي انواع مختلف شيشه هاي ساختماني متعارف

1. جهت ها به روش زير تعيين مي گردد:

جنوب : جهت هاي بين جنوب شرقي و جنوب غربي
شرق : جهت ها بين شمال شرقي و جنوب شرقي
غرب : جهت هاي بين شمال غربي و جنوب غربي
شمال : جهت هاي بين شمال شرقي و شمال غربي

بدست عایق ایریک | 2017-08-15T11:23:07+03:30 آگوست 4th, 2017 | ساخت و ساز | دیدگاه‌ها برای پیوست 2-روش محاسبه شاخص خورشيدی بسته هستند