قرارداد نقدی (Spot)

کالاهای فاسد شدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آن‌ها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.

قرارداد نقدی (Spot)

مشاوره رایگان

برای دریافت مشاوره در مورد چگونگی عضویت در صندوق و شرایط سبد های مختلف کافیست عدد 2 را به سامانه زیر پیامک کنید.

• 02191004770
• [email protected]
• تهران، خیابان بهشتی، پلاک 436، طبقه 4، واحد 15

خانه / سرمایه گذاری و بورس / بورس کالا چیست و روش معامله در این بازار

بورس کالا چیست و روش معامله در این بازار

با توجه زیاد شدن متقاضیان دریافت کد بورسی جهت ورود به بازار سرمایه و انجام معاملات باید به برخی از مفاهیم پایه بازار بورس و همچنبن انواع بازار ها در بورس ایران آشنایی داشته باشید. بورس کالا یکی از این بازار ها می باشد.

امروزه که بازار بورس یکی از بهترین و پر سود ترین بازار قرارداد نقدی (Spot) ها در کل دنیا شناخته شده است، در حال گسترش یافتن از یک بازار فقط برای سهام و اوراق به بازار های گسترده تری در انواع مختلفی از کالا ها و ارز و انرژی می باشد.

برای مثال در کشور ما ایران، بورس کالا که در زمینه کالا های صنعتی، فولادی و کشاورزی قدرت بسیار خوبی دارد و در بورس انرژی هم به دلیل وجود منابع طبیعی بسیار زیاد از قبیل نفت، گاز، بنزین، دیگر فرآورده های نفتی، سد های آبی، توربین های بادی و دیگر منابع انرژی، از اهمیت بالایی برخورد است.

در این مطلب شرکت سبد گردان هدف مفتخر است که اطلاعاتی از این بورس مهم در اختیار شما بگذارد.

بورس کالا چیست ؟

بورس کالا به عنوان سیستم و نهادی با نظم و منسجم برای خرید و فروش و افزایش قدرت و توسعه بازار و رشد اقتصادی جوامع به شمار می رود. بورس کالا به حدی مهم است که عملکرد آن، تاثیر بسیار مهمی در تولید و پخش و حتی مصرف دارد که باعث رفاه بسیار قابل توجهی در اقتصاد می شود.

به وجود آمدن و تکامل بورس کالا در دنیا برای رفع نیاز های اقتصادی به قرن ۱۹ میلادی باز می گردد. حضور و به وجود امدن مشکلات و نقص هایی در بازار سنتی کالا ، به عنوان مثال نوسان زیاد قیمت و عدم توانایی در کنترل درست قیمت یکی قرارداد نقدی (Spot) از مشکلات و منافعی که در بازار های منسجم بورس کالا و مزایای آن ها ، انگیزه هایی بودند که موجب پیدایش بورس کالا در کشور های جهان شدند.

بورس کالا محلی برای ارائه خواسته های دو طرف یک معامله تجاری یعنی هم تولیدکنندگان و هم مصرف کنندگان است و در این بازار مهم همه فعالان، نیاز های خود را در یک فضای رقابتی، شفاف و قانونمند مطرح می کنند.

تاریخچه بورس کالا در ایران

شرکت بورس کالای ایران در سال ۱۳۸۵ تاسیس و تشکیل شده است، که این بورس با ادغام دو بورس کالای اولیه و ثانویه یعنی بورس فلزات و بورس کشاورزی شروع به کار کرد و بعد از پذیره نویسی و برگزاری مجمع عمومی از مهر ۱۳۸۶ کار خود را زیر نظر سازمان بورس اوراق بهادار شروع کرد.

اولین بورس کالا در شهریور سال ۱۳۸۲ تاسیس شد که بورس فلزات نام گرفت و دومین بورس کالا، بورس کالا های کشاورزی بود که در شهریور سال ۱۳۸۲ شروع به کار کرد. شورای عالی بورس برای رسیدن به اهداف سوم و چهارم توسعه وظیفه ایجاد بورس کالا را به عهده گرفت.

تعاریف بورس کالا

همانظور که می دانید، دو نوع دارایی وجود دارد، دارایی های فیزیکی مانند زمین، کالا و ارز و دارایی های مالی مانند سهام و اوراق مشارکت، بنابراین بورس کالا را می توان اینگونه تعریف کرد که دارایی های فیزیکی یک شرکت می تواند در آن معامله شود.

درمجموع بورس کالا بازاری هست که عرضه‌کنندگان، کالای خود را در آن عرضه می‌کنند. کارشناسان مربوطه آن را بررسی و قیمت‌گذاری می‌نمایند و درنهایت به خریداران عرضه می‌شود.

یکی از مزایای بورس کالا، حضور نهادهای نظارتی و تنظیم‌گری است که تمامی تولیدکنندگان، مصرف‌کنندگان و تجار کالا با حضور این نهادها، از مزایای مرتبت بر قوانین و مقررات حاکم بر بورس برخوردار می‌شوند.

در بورس کالا، امکان خرید و فروش کالا های خام نیز وجود دارد. کالا هایی مانند شکرت و پنبه و کالاهایی از قبیل این دو، ولی تفاوتی که در این معاملات وجود دارد این است تحویل فیزیکی صورت نمی گیرد و این معامله توسط قراردادهای آتی که در آن زمان تحویل و مکان آن مشخص شده است، انجام می شود.

ویژگی های معاملات موفق

قیمت نقدی کالا باید بدون نوسان بیش از حد باشد که موجب بی اطمینانی شود. این بی اطمینانی به مفهوم خطر و سود بالقوه است.

کالا باید استاندارد باشد و طبقه بندی شده باشد و دارای مشخصات کاملی باشد. به طوری که خریدار و فروشنده از مشخصات آن کالا اطلاع کامل داشته باشند. کالا های کشاورزی و صنعتی باید به صورت مواد خام و اولیه و فرآوری نشده ارائه گردند.

کالاهای فاسد شدنی باید عمر کافی داشته باشد تا تحویل آن‌ها در آینده با مشکل مواجه نشود. همچنین این کالاها باید دارای قابلیت تولید مجدد باشد.

اهداف تشکیل بورس کالا

معمولا زمانی یک مجموعه صورت میگرد که، یا در تشکیل آن سودی نهفته است یا تشکیل آن لازم است و اگر صورت نگیرد در آینده نزدیک و یا دور به مشکل میخورد. حال برخی از اهداف تشکیل بورس کالا عبارت اند از :

1. برقراری امکان اعمال مدیریت ریسک در بازار.
2. اطلاع‌رسانی درباره وضعیت بازار داخلی و خارجی کالاهای پذیرش‌شده به ‌منظور افزایش سطح دانش فعالان بازار.
3. توسعه سرمایه‌گذاری و فراهم‌سازی تسهیلات مالی برای خرید و فروش.
4. تسهیل دادوستد کالاها با ایجاد بازاری قدرتمند و سازمان‌یافته.
5. کشف شفاف قیمت کالا‌ها بر اساس تعامل و تقابل عرضه و تقاضا و نیاز بازار.
6. مکانیزم های ناظر بر تعهدات طرفین معامله موجب سامان‌دهی بازار می‌شود.
7. امکان انجام معاملات نقد، نسیه، سلف، آتی و اختیار با استفاده از ابزار‌های نوین مالی.

قراردادهای قابل معامله در بورس کالا

در این قرارداد خریدار موظف است که تمام مبلغ قرارداد را در زمان انجام معامله پرداخت کند و فروشنده نیز موظف است که در زمان تعیین شده، محصول را در محل معلوم در قرارداد تحویل دهد.

در این نوع قرارداد کارگزاری تمام مبلغ قرارداد از به همراه کارمزد خود را از خریدار دریافت میکند و فروشنده باید حداکثر ظرف سه روز، کالای مورد معامله را تحویل خریدار دهد.

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار مشخص شده از دارایی مشخص در مقابل مبلغی معین که با خریدار صلح می‌کند را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در سررسید می‌پردازد.

طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر اباحه تصرف کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

در این قرارداد دو طرف قرارداد توافقاتی با یکدیگر انجام می دهند. برای مثال خریدار قرارداد آتی بر سر یک قمیت ثابت برای خرید کالای مورد نظر فروشنده به هنگام بستن قرارداد، توافق می کند.

فروشنده آتی نیز موافقت می‌کند که کالای موردنظر را در زمان انقضای قرارداد به قیمت ثابتی بفروشد. با گذشت زمان، مبلغ قرارداد در مقایسه با مبلغ ثابتی که دادوستد بر اساس آن انجام شده است تغییر میکند. این تغییرات سود و زیان را مشخص می کنند.

قراردادهای آتی، عمر معین دارد و بیش از آنکه برای خرید و فروش کالا به کار روند به‌منظور مصونیت در برابر خطر نوسان قیمت یا بهره بردن از آن مورداستفاده قرار می‌گیرد. واژه قرارداد نیز به مفهوم آن است که در قرارداد آتی، کالای مشخصی در تاریخ تعیین‌شده، تحویل داده خواهد شد.

• قرارداد نسیه یا اعتباری (credit)

در این قرارداد خریدار کالا را تحویل می گیرد و در سررسید مشخص مبلغ را به فروشنده پرداخت می کند.

این نوع قرارداد خود بر دو نوع اختیار خرید و اختیار فروش است :

1. اختیار فروش در این قرارداد به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار مشخص شده ای از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان تعیین شده و با مبلغ مورد نظر با طرف دیگر توافق می‌نماید بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.
2. اختیار خرید حق خرید مقدار مشخص شده ایی از کالایی معین و منطبق با استاندارد بورس را در زمان تعیین شده و باقیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌نماید، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد

• قرارداد های صلح

قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی: بورس کالای ایران موظف است که پس از انجام مراحل کارشناسی حقوقی این نوع قرارداد ها را اجرا کند.

سوآپ در لغت به معنای پایاپای می باشد از این رو به قرارداد های معاوضه قرارداد پایاپای نیز می گویند. یکی از رایج ترین قراردادهای قابل معامله در بورس کالا ، قرارداد معاوضه و یا سوآپ می باشد در این نوع قرارداد ها دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می شوند این نوع قرارداد در صنعت نفت و گاز بسیار حائز اهمیت می باشد.

فرایند داد و ستد در بورس کالا

انجام یک معامله و یک دادوستد در بورس کالا طی چهار مرحله انجام میشود که عبارت است از

1. در مرحله اول مشتری درخواست خود را نزد کارگزار و یا نمایده برای خرید و یا فروش اعلام میکند، کارگزار نیز درخواست را منتشر می کند
2. در مرحله بعدی، درخواست مشتری در تالار به حراج گذاشته می شود. ناظر معاملات و دادوستد نیز در شبکه رایانه ای بورس کالا ثبت و منتشر می نماید.
3. پس از انجام دو مرحله قبل مرحله سوم دادوستد آغاز می‌شود که طی آن، اتاق پایاپای پس از پردازش اطلاعات، گزارش نهایی که شامل وضعیت سپرده‌های موردنیاز، تسویه روزانه و کارمزد معاملات می‌باشد را تهیه نموده و به دفاتر کارگزاران ارسال می‌نماید.
4. در مرحله اخر نیز ، حساب ها تسویه می شوند و کارگزار نیز حساب های خود را با مشتری تسویه و آگهی معامله را برای او ارسال می کند.

محدودیت های معاملات در بورس کالا

علاوه بر تمامی مطالب گفته شده معاملات در بورس کالا ، شامل محدودیت هایی می شود که در این بخش از مقاله به شرح آنها می پردازیم.

یکی از محدودیت های بورس کالا این است که، برخی از کالا ها بصورت سبد عرضه می شوند از این رو سرمایه گذاران نمی توانند آنها را انتخاب کنند. افرادی که به دنبال فرار از مالیات و عدم شفافیت در معاملات هستند بورس کالا را نمی پسندند زیرا شفافیت در معاملات بورس کالا بسیار بالا می باشد.

همچنین افرادی که در بورس کالا سرمایه گذاری می کنند نباید حجم خریدشان در رینگ های مختلف کمتر از حد معینی باشد.

و از دیگر محدودیت های بورس کالا این است که عرضه کننده موظف به عرضه پیوسته می باشد و در صورتی که وقفه در عرضه مشاهده شود از بورس کالا اخراج می‌شوند.

Compatible data.

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipis scing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore et dolore magna aliqua.

enim ad minim veniam quis nostrud exercita ullamco laboris nisi ut aliquip ex ea commodo consequat.

• Pina & Associates Insurance
• Payment at Contingency
• Amount of Payment

Two Most-Cited Reason

Consectetur adipiscing elit, sed do eiusmod tempor incididunt ut labore dolore magna aliqua. enim ad minim veniam, quis nostrud exercitation ullamco laboris nisi ut aliquip ex commodo consequat. duis aute irure dolor in reprehenderit in voluptate.

معاملات CFD؛ پل ورود معامله‌گران به زمین بزرگان

منظور از معاملات CFD چیست و این معاملات چگونه انجام می‌شوند؟ تفاوت معاملات CFD با سایر معاملاتی که در بازار های مالی در جریان است چیست؟ چگونه معامله CFD انجام دهیم؟ استفاده از اهرم و مارجین چه تاثیراتی بر معاملات CFD می‌گذارد؟ به طور کلی نحوه انجام معاملات CFD تا حدی ، شبیه به معاملات فیوچرز است. در این نوع معاملات، معامله‌گران امکان کسب سود، چه از ریزش و چه از رشد قیمت را دارند. در ادامه این مقاله مفهوم معاملات CFD را بیان می‌کنیم و به پاسخ سوالات فوق می‌پردازیم.

↵ مفهوم معاملات CFD

بسیاری از معامله‌گران فعال در بازار های مالی در سراسر دنیا، دوست دارند سهام شرکت های بزرگ و معتبر و یا ارزهای ارزشمند و گران قیمت را معامله کنند و از خرید و فروش آن ها سود کسب کنند. بر اساس سیستم سنتی دنیای معامله‌گری، اگر کسی برای مثال قصد خرید یک تعداد مشخصی از سهام شرکت اپل را داشته باشد ، باید بهای آن را کامل بپردازد و تبدیل به یکی از سهامداران حقوقی یا حقیقی شرکت اپل شود. انجام این کار برای بسیاری از افراد مقدور نیست. ممکن است شخصی به بازار های جهانی دسترسی نداشته باشد. و یا ممکن است سرمایه کافی برای خرید سهام یک شرکت بزرگ را نداشته باشد.

در این مرحله، امکان انجام معاملات CFD به کمک معامله‌گران می‌آید. بر اساس شرایط ویژه‌ای که به لطف وجود انجام این معاملات برای معامله‌گران فراهم شده، خریداران و فروشندگان سهام ها و ارزهای مختلف می‌توانند بر روی رشد و ریزش یک سهم یا ارز خاص، معامله‌ای منعقد کنند. بر اساس تحلیل خود، اگر پیش بینی درستی کرده باشند، سود کسب کنند. در این حالت معامله‌گران صاحب واقعی سهام و ارز مورد نظر نیستند. فقط از نوسانات ارزش ، دارایی مورد نظر، کسب سود می‌کنند یا متحمل زیان می‌شوند.

کلمه CFD مخفف عبارت Contract For Difference است. معدل آن در فارسی برابر است با قرارداد مابه التفاوت. به عبارتی بر اساس این نوع از قراردادها، معامله‌گر بدون اینکه ارزش واقعی و کامل یک دارایی را پرداخت کند. می‌تواند با پرداخت مبلغ مشخصی، معاملات خرید (Long) یا فروش (Short) باز کند. از افت و خیز ارزش دارایی مورد نظر، نوسان‌گیری کند. سهام، ارز یا هر دارایی را که این نوع معامله روی آن انجام شود را به عنوان دارایی پایه می‌شناسیم.

↵ تفاوت معاملات CFD با سایر معاملات

⇐ تفاوت معاملات CFD با معاملات اسپات (Spot)

یکی از مهم‌ترین تفاوت های معاملات CFD با معاملات اسپات، دو طرفه و یک طرفه بودن آنهاست. در معاملات CFD با توجه به نوع پوزیشن معاملاتی که معامله‌گر آن را باز می‌کند، می‌تواند از رشد و ریزش قیمت سود کند. یعنی اگر پیش بینی کند که قیمت رشد می‌کند، وارد پوزیشن خرید می‌شود. در ادامه اگر قیمت رشد کند، سود و اگر قیمت ریزش کند ، ضرر می‌کند. در حالتی که پیش بینی کند روند قیمتی حالت نزولی پیدا خواهد کرد، با ریزش قیمت سود و با رشد قیمت ضرر می‌کند. اما در معاملات اسپات، معامله‌گران فقط می‌توانند از رشد قیمت سود کسب کنند.

⇐ تفاوت معاملات CFD با معاملات آتی یا فیوچرز (Futures)

معاملات CFD و معاملات آتی از لحاظ دو طرفه بودن مشابه یکدیگرند. تفاوت این معاملات در مدت زمان آنهاست. در معاملات فیوچرز، خریدار و فروشنده بر سر یک تاریخ مشخص توافق می‌کنند، که در آن تاریخ معامله فسخ شود. ولی در معاملات CFD، هر طرف قرارداد می‌تواند بدون استرس و محدودیت تا هر زمان که بخواهد معامله را باز نگه دارد و هر زمان که بخواهد پوزیشن معاملاتی خود را ببندد. در صورت تحلیل درست و محقق شده، سود خود را دریافت کند.

↵ چگونه معامله CFD انجام دهیم؟

برای انجام معاملات CFD باید در یک کارگزاری یا صرافی که امکان انجام این معاملات را برای کاربران خود فراهم می‌کند ، حساب باز کنید. به وسیله این حساب کاربری شما می‌توانید ارزش دارایی های پایه مختلف در بازارهای مالی‌ای که مجوز انجام معاملات CFD را بر روی دارایی های موجود در خود صادر کردند ، را خرید و فروش کنید. نکته حائز اهمیت درباره این موضوع این است که برخی از بازارها به علت امکان کسب سود های زیاد به وسیله نوسان گیری با اهرم های ضریب بالا ، مجوز انجام این معاملات را صادر نمی‌کنند.

↵ اهرم و مارجین در معاملات CFD

به وسیله اهرم (Leverage) ارزش سرمایه معامله‌گر چندین برابر می‌شود. معامله‌گر می‌تواند با ارزش بیشتر از ارزش واقعی سرمایه خود، اقدام به انجام خرید و فروش کند. به وسیله اهرم، حاشیه سود و زیان معامله نیز چندین برابر می‌شود. به همین دلیل از اهرم ها در بازار های مالی به عنوان شمشیر دو لبه، یاد می‌شود. زیرا می‌تواند به آسانی، سود زیادی نصیب معامله‌گران کند. در عین حال می‌تواند تمام سرمایه آنها را نیز نابود کند.

مفهوم مارجین در معاملات CFD تا حد زیادی مشابه همان اهرم است. به طور کلی مارجین در این معاملات عبارت است از مقدار سرمایه مورد نیاز برای باز کردن و باز نگه داشتن یه معامله اهرم دار.

↵ سخن پایانی

معاملات CFD پنجره جدیدی برای معامله‌گرانی که سرمایه کافی برای خرید و فروش سهام شرگت های بزرگی مانند گوگل ، اپل و … و یا رمز ارزهای گران قیمتی مانند بیت‌کوین را ندارد، باز کرده است. در این نوع معاملات، خریداران و فروشندگان ارزش واقعی دارایی را پرداخت نمی‌کنند. در اصل بر سر نوسانات ارزش آن معامله می‌کنند. معاملات CFD از حیث دو طرفه و یک طرفه بودن با معاملات اسپات و از حیث زمان بندی با معاملات آتی یا فیوچرز تفاوت هایی دارند. در متن مقاله، چگونگی انجام اینگونه معاملات و رابطه اهرم های معاملاتی با آن را بیان کردیم.

سرمایه‌گذاران و معامله‌گران با تجربه و فعال در بازار ارزهای دیجیتال، در آکادمی آینده گرد هم آمدند تا برگزاری دوره‎‌ های آموزش ارزهای دیجیتال در مشهد (به صورت حضوری) و سایر شهرها (به صورت غیر حضوری) ، گام موثری در راستای کمک برای رسیدن دانش آموختگان خود به شرایط مالی خوب بردارند. برای دریافت مشاوره رایگان و اطلاع از جزئیات و سرفصل های دوره های آموزشی این مجموعه، می‌توانید اطلاعات خود را برای ما ارسال کنید.

بورس کالا چیست؟

در مقاله آشنایی با تابلو های بورس و فرابورس به معرفی بورس قرارداد نقدی (Spot) اوراق بهادار، بازارها و تابلوهای آن پرداختیم. در آن مقاله اشاره شد که بازارها براساس مواردی که در آن‌ها معامله می‌شود، نام‌گذاری می‌شوند. همچنین گفتیم که علاوه‌بر بورس اوراق بهادار که در آن انواع اوراق بهادار معامله می‌شوند، بازار دیگری در ایران به نام بورس کالا وجود دارد. در این بازار کالاهای مختلف، همراه با قراردادهایی متنوع معامله می‌شوند.

بورس کالای ایران دارای چهار بازار متفاوت است. بازار فیزیکی، بازار مشتقه، بازارهای مالی و بازار فرعی، چهار بازاری هستند که بورس کالای ایران را تشکیل داده‌اند. قبل از این‌که سراغ این بازارها برویم ابتدا بررسی می‌کنیم که بورس کالا چیست و به چه منظوری ایجاد شده است؟

بورس کالا چیست؟

بورس کالا، بازاری سازمان‌یافته است که در آن کالاهایی مشخص، با روش‌هایی از پیش تعیین شده معامله می‌شوند.
در بورس کالای ایران (Iran Mercantile Exchange) همانند بورس اوراق بهادار، تعداد زیادی خریدار و فروشنده وجود دارد که بجای اوراق بهادار، کالا معامله می‌کنند. در این بازار معمولا کالاها و مواد خام تغییر شکل نیافته مثل زعفران، زیره، فلزات مختلف و. معامله می‌شوند.

دلایل تشکیل بورس کالا و تاریخچه آن

یکی از دلایل بوجود آمدن بورس کالا، ناکارآمدی روش‌های معامله در بازارهای سنتی بود. این ناکارآمدی در بخش‌های عرضه، تقاضا و حتی توزیع نیز دیده می‌شد. در بازارهای سنتی فرایند کشف قیمت به‌درستی انجام نمی‌گرفت و هیچ نهاد نظارتی وجود نداشت که بر عملکرد طرفین قرارداد نظارت داشته باشد. بنابراین تصمیم‌گرفته شد تا بازاری به‌نام بورس کالا بوجود بیاید تا خلاءهای موجود در بازار را پر کند.

یکی از قدیمی‌ترین بورس‌های کالا، بورس کالا شیکاگو (CME) واقع در ایالات متحده آمریکا است که قدمتی نزدیک به 170 سال دارد. بورس فلزات لندن (LME) بعد از بورس کالای شیکاگو ، یکی دیگر از قدیمی‌ترین بورس‌های کالای دنیا است که قدمتی معادل 130 سال دارد. یعنی از حوالی قرن نوزدهم این بازارها به‌منظور برطرف کردن مشکلات مبادله و یا دادوستد بوجود آمدند.

بورس فلزات لندن

نخستین بورس کالایی ایران، بورس فلزات بود که در سال 1382 ایجاد شد، پس از آن در سال 1383 بورس کالای کشاورزی راه‌اندازی شد. در سال 1386 با ادغام بورس فلزات و بورس کالاهای کشاورزی، بورس کالای ایران بوجود آمد.

مزایا و معایب معامله در بورس کالا

همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، یکی از دلایل بوجود آمدن بورس کالا، عدم وجود ناظر بر فعالیت‌های معامله‌گران بود. قبل از راه‌اندازی بورس کالا ، معامله‌گران در انجام مبادلات خود با ریسک‌های مختلفی رو‌به‌رو می‌شدند. مثلا ممکن بود فردی نیاز به فروش کالای خود داشته باشد اما طرف دیگر قرارداد را نشناسد، از سابقه معاملاتی او باخبر نباشد و حتی از اعتبار طرف مقابل آگاهی نداشته باشد. در این مواقع طرفین با ریسک عدم ایفای تعهدات مواجه می‌شدند. علاوه‌بر این نهاد یا سازمانی وجود نداشت که افراد بتوانند از سابقه آن شخص، اصالت کالاهای مورد معامله او و. با‌خبر شوند. از طرف دیگر فروشنده نمی‌دانست که آیا خریدار در تاریخ مشخص شده، پول را به او پرداخت خواهد کرد یا خیر.

با تشکیل بورس کالا یک سازمان منسجم و یکپارچه ایجاد شد که علاوه‌بر داشتن اطلاعات خریداران و فروشندگان، اصالت کالاها را تضمین می‌کند و بر عملکرد سرمایه‌گذاران نظارت دارد. بنابراین در این بازار ریسک تسویه وجود ندارد. از دیگر مزایای این بازار می‌توان به قرارداد نقدی (Spot) شفافیت آن اشاره کرد. در این بازار نیز همانند بورس اوراق بهادار، خریداران و فروشندگان، قیمت‌های مد‌نظر خود را مشخص می‌کنند. این قیمت‌ها در تابلویی نمایش داده می‌شوند و قراردادها و پیمان‌هایی که منعقد می‌شود دارای اعتبار و اصالت هستند.

کشف قیمت از دیگر مواردی است که در این بازار توسط فرایند عرضه و تقاضا انجام می‌شود. در این بازار تمامی عوامل موثر بر قیمت کالا، تاثیر خود را به‌طور شفاف نمایش می‌دهند. در این بازار اگر یکی از طرفین به وظایف و تعهداتش عمل نکند، از محل تضمین‌های اولیه‌ای که از خریدار و فروشنده گرفته شده، اقدام به جبران خسارت وارده می‌شود.

کشف قیمت در بورس کالا، از طریق فرایند عرضه و تقاضا انجام می‌شود.

از معایب این بازار می‌توان به محدودیت‌های موجود در حجم خرید اشاره کرد. برای مثال در خرید برخی محصولات نمی‌توان از یک حد معین شده‌ای، کمتر خرید کرد. شرکت‌هایی که در بورس کالا فعالیت می‌کنند موظف هستند که به‌طور دائم کالاهای خود را عرضه کنند. برای مثال نمی‌توانند سه دوره کالاها را عرضه کنند و یک دوره عرضه نکنند. این عرضه‌ها باید به‌صورت متوالی انجام شود، در غیر این صورت از بازار اخراج می‌شوند. از دیگر معایب این بازار می‌توان به عرضه برخی از کالاها به ‌شکل سبد اشاره کرد و امکان انتخاب برای خریدار وجود ندارد.

با شکل‌گیری این بازارها شاهد تغییر شکل نحوه انجام معاملات از گذشته تاکنون هستیم، یعنی از معاملات سنتی به سمت معاملات پیشرفته حرکت می‌کنیم.

چه کالاهایی در این بازار معامله می‌شوند؟

بورس کالا دارای چهار بازار فیزیکی، مشتقه، مالی و فرعی است. انواع محصولات صنعتی و معدنی، کشاورزی، فرآورده‌های نفت و پتروشیمی و. در این بازارها معامله می‌شوند. در ادامه به معرفی کالاهایی که در هر‌کدام از این گروه‌ها معامله می‌شوند، می‌پردازیم.

• گروه محصولات صنعتی و معدنی، در این گروه کالاهای متفاوتی نظیر فراورده‌های فولادی، آلومینیومی، مسی و شمش روی معامله می‌شوند.
• گروه فرآورده‌های نفتی و شیمیایی، کالاهایی مثل روغن موتور، پارافین، قیر، دوده صنعتی، اسید نیتریک، استیک اسید، گوگرد، آمونیاک و. از نمونه کالاهایی هستند که در این گروه معامله می‌شوند.
• گروه کشاورزی، از کالاهایی که در این گروه معامله می‌شوند، می‌شود به کنجاله، تفاله، کنستانتره‌ها، ذرت، شکر، پسته، زعفران، پنبه، جو، برنج، تخم‌مرغ و. اشاره کرد.
• گروه کالاهای پذیرفته شده در بازار مشتقه و مالی، در این گروه انواع زعفران و اوراقی مانند اوراق سلف موازی استاندارد سراتو شرکت سایپا و. معامله می‌شوند.

در بازار فرعی، گروه‌ها و کالاهای مختلفی با شرایطی متفاوت از گروه‌های نام برده شده معامله می‌شوند. برای مثال مواردی مانند کودها، گیاهان دارویی، قند، فرآورده‌های لبنی و. در بخش کشاورزی بازار فرعی معامله می‌شوند. به‌همین صورت نیز در بخش‌های مختلف معدنی، شیمیایی و پلیمری بازار فرعی، کالاهای متفاوتی معامله می‌شوند. برای مشاهده بازارها، کالاها، قراردادها و کسب اطلاعات در رابطه با بورس کالا می‌توانید به سایت ime.co.ir مراجعه کنید.

طبقه‌بندی بازارهای بورس کالا

چه قراردادهایی در بورس کالا معامله می‌شوند؟

اگر قصد معامله در بورس کالا را دارید، نیازی نیست که خودتان قرارداد بنویسید. شما می‌توانید با استفاده از قراردادهای از پیش‌ نوشته‌شده که ساختاری استاندارد دارند، معامله کنید. در تصویر زیر بازارهای مختلف بورس کالا و برخی از قراردادهایی که در این بازارها به‌کار می‌روند را می‌بینید.در ادامه به توضیح برخی از این قراردادها می‌پردازیم.

قرارداد نقدی (Spot)

قرارداد نقدی، قراردادی است که احتمالا همه شما با این نوع قرارداد آشنایی دارید. در این قرارداد، خریدار، همه مبلغ مورد نظر را به‌طور نقدی به فروشنده می‌پردازد، در مقابل فروشنده هم باید همان موقع کالای فروخته شده را تحویل دهد. در این قرار داد که قرارداد فوری هم به آن گفته می‌شود دو طرف قرارداد می‌توانند حداکثر ظرف سه روز به تعهدات خود عمل کنند. در این قرارداد خریدار باید هزینه کارمزد کارگزار را نیز بپردازد.

قرارداد نسیه (Credit)

در قرداد نسیه، خریدار کالای مورد نظر را فوری دریافت می‌کند، اما وجه نقد را مطابق با قرارداد و در تاریخ سررسد باید به فروشنده بپردازد.

قرارداد سلف (forward)

قرارداد سلف عکس قرارداد نسیه است. در این قرارداد خریدار کل مبلغ قرارداد را در زمان انجام معامله به فروشنده می‌پردازد. در عوض فروشنده نیز متعد می‌شود که در تاریخ سررسید که در قرارداد مشخص می‌شود، کل محصول فروخته شده را به خریدار تحویل دهد.

قرارداد آتی (Future)

قرارداد آتی، قراردادی است که طی آن دو طرف معامله متعهد می‌شوند که در یک تاریخ معین به شرایط ذکر شده در قرارداد عمل کنند. در این قرارداد فروشنده متعهد می‌شود که در تاریخ ذکر شده در قرارداد، مقدار مشخصی از یک کالا یا محصول را با قیمتی از پیش تعیین شده، در ازای دریافت مبلغ تعیین شده به خریدار تحویل دهد. برای این‌که دو طرف معامله به تعهدات خود عمل کنند، به‌صورت شرط ضمن عقد متعهد می‌شوند که مبلغی را به‌عنوان وجه تضمین در اتاق پایاپای بگذارند. دو نوع قرارداد آتی وجود دارد.

قرارداد آتی خرید و قرارداد آتی فروش

قرارداد آتی خرید (short position) این امکان را به شما می‌دهد که در تاریخ مشخصی از آینده دارایی خاصی را با قیمت توافق شده هنگام عقد قرارداد خریداری کنید. قرارداد آتی فروش (Long position ) عکس قرارداد آتی خرید است. طی این قرارداد شما متعهد می‌شوید که در تاریخ معین، در ازای دریافت مبلغی مشخص شده حین عقد قرارداد، کالای مورد نظر را بفروشید.

قرارداد اختیار معامله

اختیار معامله (option) قراردادی است که بین دوطرف، یک خریدار و یک فروشنده بسته می‌شود. در این قرارداد خریدار معامله، حق خرید یا فروش یک دارایی مشخص که در قرارداد ذکر شده است را در تاریخ سررسید دارد. بیایید کمی واضح‌تر راجع‌به این نوع قرارداد صحبت کنیم. فرض کنید من یک طرف این قرارداد هستم (واگذار کننده حق) و شما طرف دیگر آن (خریدار یا شخصی که طی قرارداد، حقی به او داده شده است). قراردادی بین ما منعقد می‌شود و من به شما حق فروش یک دارایی خاص، در یک قیمت توافقی و در یک تاریخ مشخص می‌دهم.

در ازای عقد این قرارداد شما (دارنده اختیار معامله) به‌خاطر دریافت قرارداد نقدی (Spot) حق خرید این کالا، مبلغی به من (واگذار کننده حق) به‌عنوان قیمت دریافت حق، پرداخت می‌کنید. حال تاریخ سررسید، رسیده است. در این تاریخ شما این حق را دارید که دارایی که در قرارداد مشخص شده است را بفروشید یا نه.

توجه داشته باشید که در اختیار معامله، شما این حق را دارید که اختیار خود را اعمال کنید یا نکنید. یعنی هیچ اجباری در فروش دارایی در تاریخ سررسید وجود ندارد. شما با توجه به شرایط بوجود آمده در سررسید می‌توانید انتخاب کنید که از این حق استفاده کنید یا نه.

دو نوع اختیار معامله وجود دارد

اختیار خرید (Call option) و اختیار فروش (Put Option). در مقالات بعدی شما را بیشتر با این اختیارها آشنا خواهیم کرد.

قراردادهای معاوضه یا تاخت (swap)

قرارداد معاوضه یا تاخت مثل قرارداد آتی و اختیار معامله از انواع قراردادهای مشتقه است. در این قرارداد یک طرف قرارداد نسبت به معاوضه عواید ناشی از ابزار مالی خود با عواید ناشی از ابزار مالی طرف مقابل اقدام می‌کند. عواید چنین قراردادی بستگی به نوع ابزار مالی مورد معامله دارد.

برای مثال مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با نرخ ثابت و مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با نرخ شناور با هم تاخت زده می‌شوند. بدین صورت افرادی که به دنبال دوری از نوسانات قیمت‌ها هستند، جریان نقد ثابت و سایر مشارکت‌کنندگان ریسک‌پذیر با استفاده از این فرصت‌ها با قبول ریسک جریان نقد شناور را انتخاب می‌کنند.

صندوق‌های کالایی قابل معامله (ETC)

صندوق كالايی قابل معامله که به آن Exchange Traded Commodity نیز می‌گویند، یکی از ابزارهای مالی نوین هستند. این صندوق‌ها به سرمایه گذاران این امکان را می‌دهند که به جای خرید یک کالا و نگهداری آن و پرداخت هزینه بابت حمل و نقل، هزینه‌های نگهداری مثل پرداخت هزینه انبار و. ، اوراق این صندوق‌ها را خریداری کنند. با خرید اوراق این صندوق‌ها، علاوه‌بر این‌که مالک بخشی از دارایی‌های این صندوق هستید، مسئولیت نگهداری این کالاها را نیز برعهده ندارید.

به بیانی دیگر، این صندوق‌ها بخش قابل ملاحظه‌ای از وجوه جمع‌آوری شده خود را به سرمایه گذاری در کالایی خاص اختصاص می دهند. افرادی که علاقه‌مند به سرمایه‌گذاری در این کالاها هستند اما محلی برای نگهداری آن ندارند، می‌توانند واحدهای این صندوق‌ها را خریداری کنند.

گواهی سپرده کالایی

گواهی سپرده کالایی، اوراق بهاداری است که مالکیت دارنده آن را بر مقدار معینی کالا نشان می‌دهد. پشتوانه این گواهی قبض انبار استانداردی است که توسط انبارهای مورد تایید بورس صادر می‌گردد.

در مقالات بعد سعی می‌کنیم که هر کدام از قراردادهای بورس کالا را به‌طور کامل توضیح دهیم و نحوه استفاده از این قراردادها را شرح خواهیم داد.

چه کسانی به بورس کالا مراجعه می‌کنند؟

معمولا مخاطبان بورس کالا به دو دسته ریسک‌گریز یا ریسک‌پذیر تقسیم می‌شوند.

دسته ریسک‌گریز برای این‌که از نوسان کاذب قیمت‌ها در امان باشند به این بازار مراجعه می‌کنند. تولیدکنندگان کالا و مصرف‌کنندگان، برای کاهش ریسک احتمالی پیش روی خود می‌توانند متناسب با نیازشان از انواع قراردادهای بورس کالا استفاده کنند.

دسته دوم که افرادی ریسک‌پذیر هستند، به دنبال استفاده از نوسانات قیمت‌ها هستند و به این نوسانات به چشم یک فرصت می‌نگرند. در زبان عام به این افراد سفته‌باز یا سوداگر (Speculator) گفته می‌شود. این افراد از نوسانات قیمت استفاده کرده و سود خود را حداکثر می‌کنند.

برای این‌که بتوانید در بورس کالا فعالیت داشته باشید در اولین گام باید اقدام به دریافت کد معاملاتی در بورس کالا کنید. این کد را می‌توانید از طریق کارگزاری‌ها دریافت کنید. مدارک لازم برای دریافت کد مشتری، برای مشتری حقیقی یا حقوقی متفاوت است.

نظرات ارزشمند شما

لطفا اگر مقاله بورس کالا چیست؟ برایتان مفید بود، سوال و یا نظری درباره آن داشتید، در انتهای همین صفحه نظر خود را ثبت بفرمایید.

می‌توانید ویدیوهای بیشتری از تالاربورس را در آپارات (شبکه اشتراک ویدیو) و همچنین کانال یوتیوب تالاربورس مشاهده کنید.

انواع قراردادهای قابل معامله در بورس کالا کدام است؟

بورس کالا، بازار متشکل و منسجمی است که تعداد زیادی از عرضه‌کنندگان، کالای خود را عرضه می‌کنند و کالای مربوطه پس از بررسی‌های کارشناسی و قیمت‌گذاری توسط کارشناسان بورس کالا، به خریداران عرضه می‌شود.

به گزارش گروه آموزش پول نیوز ، همه داد و ستدها در بورس کالا در قالب قراردادهای استاندارد نظیر «نقدی»، «سلف»، «نسیه»، «آتی» ، «اختیار معامله» ، «قراردادهای صلح»، «قراردادهای خاص موضوع ماده ۱۰ قانون مدنی» و «معاوضه» انجام می‌گیرد. در ادامه بیشتر با قراردادهای قابل‌ معامله در بورس کالا آشنا می‌شوید.

قرارداد نقدی (Spot)

خریدار کل مبلغ قرارداد را به همراه کارمزد کارگزار، نقدی پرداخت می‌کند و فروشنده نیز می‌بایست کالای مورد معامله را به خریدار تحویل دهد.

در این قرارداد خریدار جهت تسویه، تا مدت محدودی پس از انجام معامله فرصت دارد وجه را پرداخت کند و فروشنده نیز باید پس از تسویه کالای مورد نظر را تحویل دهد. به‌طور کلی در این قرارداد که تحویل فوری هم نامیده می‌شود، وجه و کالای مورد مبادله ظرف سه روز کاری مبادله می‌شوند.

قرارداد سلف (Forward)

در معاملات سلف، خریدار مبلغ معامله را در زمان معامله دریافت می‌کند، اما فروشنده کالا را مطابق تعهدش در زمان معامله در آینده تحویل می‌دهد. (بالعکس معامله نسیه)

به‌عنوان مثال ورق فولادی از کارخانه خریداری و هزینه آن پرداخت می‌شود، ولی زمان تحویل آن سه ماه دیگر است. گفتنی است معمولا قیمت سلف پایین‌تر از قیمت نقد کالا است، اما می‌تواند در شرایط خاصی بالاتر از قیمت نقد نیز محاسبه شود.

قرارداد نسیه (Credit)

در این نوع قرارداد پرداخت وجه به صورت نقد و نسیه در سررسید تعیین و توافق شده انجام می‌گیرد، اما تحویل کالا توسط فروشنده باید حداکثر تا سه روز کاری پس از انجام معامله صورت پذیرد. به بیان دیگر خریدار کالا را فوراً تحویل می‌گیرد و بهای آن را در تاریخ سررسید به فروشنده پرداخت می‌کند.

قرارداد آتی (Future)

فروشنده مطابق قرارداد صلح، مقدار معینی از دارایی مشخصی را در مقابل مبلغی معین به دیگری صلح می‌کند. فروشنده دارایی مورد مصالحه را در سررسید مشخص تحویل می‌دهد و خریدار نیز مبلغ مورد مصالحه را در قرارداد نقدی (Spot) سررسید می‌پردازد. طرفین در قالب شرط ضمن عقد به اتاق پایاپای وکالت می‌دهند که از وجه‌الضمان آن‌ها متناسب با نوسانات قیمت در بورس به‌طرف دیگر واریز کند.

هر یک از طرفین می‌توانند قبل از سررسید با انعقاد قرارداد صلح دیگری، شخص ثالثی را جایگزین خود در قرارداد صلح اولیه نمایند و پس از تسویه، از قرارداد خارج شوند. کلیه قراردادها در زمان سررسید مقرر تسویه خواهند شد.

قرارداد اختیار معامله (Option)

قرارداد اختیار خرید: عرضه‌کننده کالا، حق خرید مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص به‌طرف قرارداد مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر ملزم به خرید آن باشد. گفتنی است قراردادهای اختیار خرید درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار خرید سکه هم از سوی خریداران و هم از سوی فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قرارداد اختیار فروش: قراردادی است که به‌عنوان شرط ضمن عقد لازم که به‌موجب آن (خریدار) حق فروش مقدار معینی از کالایی مشخص و منطبق با استاندارد بورس را در زمان معین و با قیمت مشخص با طرف دیگر مصالحه می‌کند، بدون آنکه طرف دیگر (فروشنده) ملزم به فروش آن باشد.

گفتنی است قراردادهای اختیار فروش نیز درباره سکه انجام می‌شود و در حال حاضر معاملات اوراق اختیار فروش سکه هم از سوی خریداران و هم از سوی فروشندگان این اوراق صورت می‌پذیرد.

قراردادهای معاوضه (Swap)

قراردادهای معاوضه یا سوآپ، از پرکاربردترین و مهم‌ترین قراردادهای تجاری است. به‌طور کلی، در قراردادهای معاوضه، دو جریان ثابت و شناور با یکدیگر مبادله می‌شود. مبنای این گونه قراردادها می‌تواند نرخ بهره، ارز یا کالا باشد. قراردادهای معاوضه، اهمیت اقتصادی و مالی بسیار زیادی در صنعت نفت و گاز دارند.

قراردادهای معاوضه نفتی جزو قراردادهای معاوضه کالا محسوب می‌شوند. این نوع قراردادها، اهمیت بسیار زیادی برای کشورهای دارای موقعیت سوق‌الجیشی همانند ایران دارند.

آنچه امروز به‌عنوان معاوضه در معاملات نفتی رایج است، این است که دولت‌ها یا شرکت‌های تولیدکننده نفت به‌منظور اجتناب از هزینه‌های گزاف حمل‌ونقل و انتقالات طولانی و ریسک‌ها و خطرات ناشی از آن با توجه به موقعیت جغرافیایی یکدیگر مبادرت به انعقاد قرارداد معاوضه‌ای می‌کنند که بر مبنای آن هرکدام نفت مورد نظر را به نزدیک‌ترین محل مصرف انتقال دهد.

تعیین نسبت بهینۀ پوشش ریسک قراردادهای آتی سکه: رهیافت مقایسه‌ای

هدف این پژوهش، محاسبۀ نسبت بهینۀ پوشش ریسک قرارداد آتی سکۀ بهار آزادی با استفاده از روش‌های مختلف اقتصادسنجی و مقایسۀ کارایی نتایج آنها با یکدیگر است. الگو‌های استفاده‌شده عبارت است از OLS، VAR، VECM که نسبت بهینۀ پوشش ریسک را به‌صورت ایستا و ثابت در طول زمان تخمین می‌زند و الگو‌های چندمتغیرۀ گارچ شامل CCC-GARCH، DCC-GARCH انگل و DCC-GARCH تز و تسو است که نسبت بهینۀ پوشش ریسک را به‌صورت متغیر در طول زمان تخمین می‌زند. دورۀ زمانی مدّنظر از تاریخ 05/09/1387 تا 11/03/1394 است و در این بازه از قیمت‌های نقدی و آتی سکۀ بهار آزادی استفاده شده است. برای افزایش همبستگی بین بازده‌های آتی و نقدی در محاسبۀ نسبت بهینۀ پوشش ریسک علاوه بر بازده روزانه از بازده هفتگی نیز استفاده‌ شده است. درنهایت، مقایسۀ معیار کارایی برای الگو‌های مختلف نشان می‌دهد استفاده از الگو‌های چندمتغیرۀ گارچ در بازده‌های روزانه، عملکرد بهتری دارد؛ اما در بازده‌های هفتگی این الگو­ها، کارایی بیشتری نسبت به الگو‌های ایستا نمی‌تواند حاصل کنند.

کلیدواژه‌ها

20.1001.1.23831170.1396.5.3.13.1

عنوان مقاله [English]

Determining the Optimal Hedge Ratio of Gold Coin Futures; A Comparative Approach

نویسندگان [English]

• S. Babak Ebrahimi 1
• Ali Tasbihi 2

1 Assistant Professor at the Department of Financial Engineering, Faculty of Industrial Engineering K.N.Toosi University of Technology, Tehran,Iran

2 MSc Student, Department of Financial Engineering, Faculty of Industrial Engineering K.N.Toosi University of Technology, Tehran, Iran

چکیده [English]

The aim of this study is to calculate the optimal hedge ratio of gold coin future contrasts with different econometric methods and compare their hedging effectiveness with each other. Used models are OLS, VAR and VECM that estimate the hedge ratio to be static over the time and multivariate GARCH models that estimate the hedge ratio to be vary over the time. The studied time period was from Tuesday, November 25, 2008 to Monday, June 01, 2015 and we have used the future and spot prices of gold coin in this period. To increase the correlation between future and spot returns we have calculated the optimal hedge ratio with weekly returns in addition to daily returns. Finally, the comparisons show that the use of multivariate GARCH models leads to better performance in daily returns but in weekly returns, static models have better results.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hedge ratio
• Minimum variance
• Future contracts
• Hedge effectiveness
• Multivariate GARCH models

اصل مقاله

مقدمه

سکۀ بهار آزادی یکی از مسکوکات طلای قانونی در جمهوری اسلامی ایران است که در مقایسه با سایر دارایی‌ها (نظیر املاک و مستغلات) خاصیت نقدشوندگی بسیار زیادی دارد؛ از این‌رو، ریسک ناشی از نوسان‌های قیمت سکۀ طلا ازجمله مقولاتی است که ذهن بسیاری از فعالان اقتصادی این حوزه را به خود مشغول کرده است. به‌دلیل نوع دارایی از لحاظ سرمایه‌ای (غیرمصرفی) بودن و به‌تبع آن، نوسان ذاتی قیمت دارایی‌های سرمایه‌ای (به‌دلیل فعالیت‌های سفته‏بازی بر آن) و نیز ارتباط مستقیم قیمت سکه با چندین مؤلفۀ به‌شدت متغیر مانند قیمت جهانی طلا، نرخ ارز، سیاست‌های کنترل بازار بانک مرکزی، بازده بازار‌های رقیب و عوامل دیگر، این کالا همواره نوسان قیمت در خور توجهی دارد و لزوم به‌کارگیری استراتژی برای پوشش نوسان‌های قیمت آن، روزبه‌روز بیشتر احساس می‌شود. ابزارهای مالی مختلفی مانند بیمه‏نامه، قرارداد تحویل آینده (سلف)، قراردادهای سواپ [1] ، قراردادهای اختیار معامله [2] و همچنین قراردادهای آتی [3] برای رسیدن به هدف کاهش رویارویی با ریسک استفاده می‌شوند. در این میان، مشتقات مالی، نقش ویژه‌ای در تعیین استراتژی پوشش ریسک ایفا می‌کنند. ازجمله مشتق‌های مالی که در این زمینه کاربرد دارند، قرارداد‌های آتی و قرارداد‌های اختیار معامله و قراردادهای سلف هستند. در این میان، ساده‌ترین و مشهورترین ابزار پوشش ریسک، استفاده از قرارداد آتی است. ریسک‌های مختلفی را با استفاده از قرارداد آتی می‌توان کاهش داد که از آن جمله به ریسک کالا، ریسک اعتباری، ریسک نرخ ارز، ریسک نرخ بهره، ریسک سهام و غیره می‌توان اشاره کرد. قرارداد آتی، توافق‌نامه‌ای مبنی بر خرید و فروش یک دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص است؛ به‌عبارت‌دیگر، در بازار آتی، خرید و فروش دارایی پایۀ قرارداد براساس توافق‏نامه‌ای انجام می‌شود که به قرارداد استاندارد تبدیل‌ شده است و در آن به دارایی با مشخصات خاصی اشاره می‌شود. در این حالت، چنانچه فرد به هر دلیلی، کاهش قیمت را نامطلوب بداند، در بازار معاملات آتی، موقعیت فروش را باید اتخاذ کند که در آن صورت، مقدار معینی از دارایی پایه را در آینده با قیمت مشخص باید به خریدار تحویل دهد. دو طرف قرارداد آتی به‌طورمعمول به دو گروه پوشش‏دهندگان ریسک و سفته‌بازان تقسیم می‌شوند. پوشش‏دهندگان ریسک از مواجه‏شدن با تغییرات نامطلوب قیمت دارایی‌ها پرهیز می‌کنند و می‌کوشند ریسک حاصل از نوسان قیمت را به حداقل برسانند؛ در حالی‌ که سفته‌بازان به استقبال ریسک می‌روند. نقش سفته‌بازان به‌عهده‌گرفتن ریسکی است که پوشش‏دهندگان نمی‌خواهند آن را به عهده بگیرند.

اشخاصی که نوسان قیمت برای آنها نامطلوب است، با بهره‏گیری از قرارداد آتی، استراتژی‌های متعددی را برای پوشش ریسک می‌توانند اتخاذ کنند. یک استراتژی به‌ظاهر مناسب این است که فرد به میزان دارایی‌ای که قصد پوشش ریسک نوسان قیمت آن را دارد، موقعیت تعهدی در بازار قرارداد آتی اتخاذ کند که به آن استراتژی پوشش ریسک ساده گفته می‌شود. مطالعات متعدد نشان می‌دهد این استراتژی برای پوشش ریسک لزوماً کارآمد نیست؛ زیرا استراتژی پوشش ریسک ساده نسبت پوشش ریسک [4] را یک در نظر می‌گیرد که در تمام شرایط بهینه نیست. نسبت بهینۀ پوشش ریسک عبارت‌ است از نسبت حجم موضع معاملاتی قراردادهای آتی به مقدار ریسکی که در معرض آن است؛ به‌عبارت‌دیگر، نسبت بهینۀ پوشش ریسک، تعیین‏کنندۀ تعداد قراردادهای آتی است که فرد باید برای مقابله با نوسان قیمت‌ها در برابر یک قرارداد نقدی نگهداری کند. اکنون، پرسشی که پیش می‌آید این است که از چه تعداد قرارداد آتی برای پوشش ریسک نوسان‌های قیمت سکه باید استفاده شود.

مبانی نظری

نسبت بهینۀ پوشش ریسک را در سال 1960 برای نخستین بار، جانسون [5] براساس نظریۀ نوین سبد سرمایه‌گذاری با معیار حداقل ریسک معرفی کرد [13]. ادرینگتون [6] (1979) اولین کسی بود که از روش حداقل مربعات معمولی [7] برای تخمین نسبت بهینۀ پوشش ریسک با استفاده از قیمت‌های قرارداد آتی استفاده کرد [6]. کاهل و تومک [8] (1983) از روش میانگین واریانس [9] برای ایجاد توازن بین بازده و ریسک استفاده کردند [15]. هاوارد و آنتونیو [10] (1984) نسبت بهینۀ پوشش ریسک شارپ را معرفی کردند [11]. آنها با هدف حداکثرکردن تابع مطلوبیت به ‌جای حداقل‌کردن ریسک موفق به محاسبۀ نسبت بهینۀ پوشش ریسک شدند. جانکوس و لی [11] (1985) کاربرد چهار روش مختلف پوشش ریسک شامل حداکثرسازی سود، حداقل‌سازی واریانس، حداکثرسازی مطلوبیت و الگویی با فرض حذف فرصت‌های آربیتراژ را بررسی کردند [14]. بولرسلو [12] (1986) الگوی گارچ [13] را برای براساس ویژگی دسته‌بندی نوسان‌های سری‌های زمانی مالی در طول زمان ارائه کرد [2]. تا پیش از معرفی این روش‌ها، نسبت پوشش ریسک به‌صورت یک مقدار ثابت و ایستا در طول دورۀ پوشش ریسک در نظر گرفته می‌شد. بیلی و می‌یرز [14] (1991) نسبت بهینۀ پوشش ریسک را برای شش کالا در ایالات ‌متحده با استفاده از الگوی گارچ دومتغیره محاسبه کردند [1]. آنها برای نخستین بار، نسبت بهینۀ پوشش ریسک را به‌صورت متغیر با زمان در نظر گرفتند. گوش [15] (a1993) الگوی حداقل مربعات معمولی را با الگوی تصحیح خطا [16] با استفاده از داده‌های شاخص‌های S&P500، Dow Jones، NYSE مقایسه کرد [9]. علاوه بر آن، گوش (b1993) استراتژی‌های پوشش ریسک را در بازارهای فرانسه، بریتانیا، آلمان و ژاپن بررسی کرد و نتیجه گرفت نتایج به‌دست‌آمده با استفاده از الگوی تصحیح خطا بهتر از نتایج الگوی OLS هستند [10]. پارک و سویتزر [17] (1995) قرارداد آتی شاخص‌های S&P 500 و Toronto 35 را بررسی کردند [20]. نتایج این مطالعات نشان‌دهندۀ برتری الگو‌هایی است که نسبت پوشش ریسک را به‌صورت متغیر با زمان محاسبه می‌کند. درمقابل، بیستروم [18] (2003) [4]، لین و همکاران [19] (2002) [17]، موسا [20] (2003) [18]، کوپلند و ژو [21] (2010) [5] و تعدادی از منتقدان معتقد بودند محاسبۀ نسبت پوشش ریسک از روش OLS نسبت به روش‌های پیچیده‌تر برتری دارد. آنها همچنین به این نکته اشاره کردند که از منظر هزینه و فایده، روش‌های پیچیدۀ متغیر با زمان به‌دلیل تحمیل هزینۀ معاملاتی اضافی با کاهش کارایی مواجه می‌شوند. وانگ و سو [22] (2010) ثبات نسبت بهینۀ پوشش ریسک را برای شاخص سهام کشورهای ژاپن، هنگ کنگ و کره برای دورۀ زمانی بحران مالی و پیش از آن محاسبه کردند [25]. کریشان [23] (2011) کارایی پوشش ریسک را برای قرارداد آتی شاخص‌های ‌S&P500، CNX و Nifty محاسبه کردند [21]. وانگ [24] و همکاران (2014) روش نسبت پوشش ریسک حداقل‌کنندۀ واریانس روند زدایی‌شده را ارائه کردندکه توانایی اندازه‌گیری نسبت بهینۀ پوشش ریسک را در بازه‌های مختلف زمانی دارد [24]. مشاهدات آنها نشان می‌دهد نسبت پوشش ریسک محاسبه‌شده و کارایی پوشش ریسک مرتبط با قرارداد نقدی (Spot) آن در بازه‌های مختلف زمانی متفاوت است که این ویژگی می‌تواند پاسخگوی نیاز افراد با افق سرمایه‌گذاری متفاوت باشد. ژو [25] (2015) نسبت پوشش ریسک را برای شاخص صندوق سرمایه‌گذاری مستغلات در چهار کشور توسعه‌یافته (استرالیا، اروپا، ژاپن و ایالات‌متحده) محاسبه کرد [26]. نتایج تحلیل برون‌نمونه‌ای نشان داد در محاسبۀ نسبت پوشش ریسک، روش‌های پیچیدۀ متغیر بازمان مانند روش‌های گارچ چندمتغیره لزوماً به نتایج بهتر در مقابل روش‌های ایستا منجر می‌شوند. درنهایت، نظر واحدی مبنی بر برتری یکی از روش‌های محاسبۀ نسبت پوشش ریسک بین پژوهشگران وجود ندارد. لین و همکاران [26] (2016) اثربخشی نسبت بهینۀ پوشش ریسک 20 کالا مختلف را بررسی کردند [16]. پژوهش آنها نشان داد در استفاده از داده­های روزانه، نسبت پوشش ریسک متناسب با توزیع بازده نقدی کالا­­ها تغییر می­کند.

برای استخراج نسبت بهینۀ پوشش ریسک درابتدا، باید یک تابع هدف، معرفی و با بهینه‌کردن آن نسبت بهینۀ پوشش ریسک استخراج شود. براساس این، نسبت بهینۀ پوشش ریسک به دو گروه اصلی روش‌های حداقل‌کنندۀ ریسک و روش‌های حداکثرکنندۀ مطلوبیت تقسیم‏بندی می‌شود. در روش‌های حداقل‌کنندۀ ریسک نسبت پوشش ریسک با تعریف یک معیار برای اندازه‏گیری ریسک و حداقل‌کردن آن استخراج می‌شود. معیارهای مختلفی برای اندازه‏گیری ریسک وجود دارد که ازجملۀ آنها واریانس، ارزش در معرض ریسک [27] ، ضریب جینی تعمیم‏یافته نسبت به میانگین [28] و شبه‌تعمیم‏یافته [29] را می‌توان نام برد که با حداقل‌کردن آن نسبت پوشش ریسک به دست می‌آید. محدودیت اصلی روش‌های حداقل‌کنندۀ ریسک این است که بازده مدّنظر را نادیده می‌گیرند؛ اما واقعیت این است که در سبد دارایی علاوه بر ریسک باید به بازده نیز توجه کرد. روش‌های حداکثرکننده به مطلوبیت ریسک و بازده سبد دارایی به‌طور هم‌زمان توجه می‌کنند. از مهم‌ترین روش‌های حداکثرکنندۀ مطلوبیت به نسبت شارپ [30] ، روش میانگین-واریانس، ضریب میانگین- [31] MEG و میانگین- [32] GSV و روش حداکثر مطلوبیت مدّنظر می‌توان اشاره کرد.