مالیات بورس اوراق بهادار
مالیات در معاملات بورسی به این صورت است که در زمان خرید اوراق بهادار هیچ گونه مبلغی بابت مالیات گرفته نمی شود و شخص معامله کننده فقط در هنگام فروش این اوراق، وظیفه دارد که مالیات خود را پرداخت کند.
همچنین سودی که از سهام اوراق بدست می آید معاف از مالیات می شود که ماده 145 از قانون مالیات های مستقیم هم چنین آمده که سود سهام بورس اوراق بهادار معاف از پرداخت مالیات است.
مالیات در بورس اوراق بهادار:
جلوگیری از گرفتن بیشتر مالیات، اصلی ترین دلیل این معافیت است. زیرا شرکت های سهامی مالیات خود را قبل از تقسیم سود، پرداخت کرده اند و دیگر احتیاجی نیست که سهامداران بابت سود نقدی دریافتی، مالیات بیشتری پرداخت کنند. در ایران و در بازار بورس از بین انواع مالیات، تنها مالیات معاملات گرفته می شود که آن هم در موقع فروش اوراق و معادل نیم درصد ارزش فروش، گرفته می شود.
به علت هجوم نقدینگی به بازار بورس در سال 97، و برای جذب کردن این نقدینگی میزان مالیات از 0.5 درصد کاهش و به 0.1 درصد رسید. ولی در ابتدای سال 98 به همان میزان قبلی بازگشت. در این بازار نه فقط از سود سهام و سود سرمایه هیچ گونه مالیاتی دریافت نمی شود بلکه معافیت مالیاتی شامل 10 درصد تخفیف هم می شود در صورتی که در شرکت های غیر بورسی چنین نیست. و برای آنها نرخ مالیات از 22.5 درصد به 20 درصد کاهش پیدا کرد.
برای مطالعه مقاله پیش ثبت نام و ثبت نام کد اقتصادی می توانید از این لینک استفاده نمایید.
سهامداران باید بین 5 تا 20 درصد مالیات بابت فروش سهام خود، پرداخت کنند. که این مبلغ مالیاتی جدا از کارمزدی است که قبلا پرداخت کرده است. کارشناسان معتقدند که طرح گرفتن مالیات بر سود سرمایه برای بازارهایی که تولیدی نیستند، مانند بازار خودرو و مسکن، بسیار خوب است. ولی برای بازارهای سرمایه ای که رکن اصلی آنها تامین مالی در اقتصاد و ابزاری کارآمد برای تامین مالی سازمان های کوچک و بزرگ ومتوسط، در حال حاضر که نقدینگی سرگردان به سوی بازار بورس هدایت شده، باعث خروج سرمایه از این بازار را فراهم می کند.
در واقع اعمال مالیات باعث کاهش انگیزه سوداگری در این بازار و در نتیجه جلوگیری از افزایش نامتعارف قیمت ها خواهد شد. با بیرون راندن سوداگران از این بازار متقاضیان واقعی که با درآمدهایی در سطح متوسط و پایین، می توانند راحت تر دارایی های ضروری از جمله خودرو و مسکن را، خریداری کنند. همچنین با شناسایی اشخاص سوداگر در این بازارها، که از افزایش قیمت ها سود می برده اند، موظف هستند که قسمتی از سود خود را به عنوان مالیات به دولت پرداخت کنند تا دولت ها این مبالغ را به نفع مردم و برای آنها هزینه کنند.
نکات مهم مالیات در معاملات سهام:
در هنگام معاملات در بازار بورس نکات مهمی وجود دارد که به تعدادی از آنها می پردازیم:
- مهم ترین نکته ای که وجود دارد این است که مالیات تنها در زمان فروش سهم گرفته می شود و در زمان خرید سهم هیچ گونه مالیاتی گرفته نخواهد شد.
- در هنگام فروش سهم مالیات توسط کارگزار مربوطه به صورت مستقیم از حساب شما کم میشود و دیگر لازم نیست که در پایان هر دوره مبالغی دیگری را به عنوان مالیات واریز کنید و احتیاجی به ارائه اظهارنامه در پایان دوره نمی باشد.
- برای مالیات فرقی ندارد که شما سود یا زیان داشته باشید فقط در زمان فروش سهام یا اوراق بهادار معادل 0.5 درصد سهم یا 0.005 مبلغ فروش سهام، باید بابت مالیات پرداخت کنید.
- هر کدام از اوراق بهادار، مانند اوراق اجاره یا اوراق اختیار فروش تبعی یا اوراق مشارکت، نرخ مخصوصی دارد و کارمزد مالیات تمام اوراق با هم مساوی نیستند.
برای مطالعه مقاله بدهی مالیاتی می توانید از این لینک استفاده نمایید.
دلایل معافیت مالیاتی سود ناشی از سرمایهگذاری در سهام:
جلوگیری از دریافت اضافی مالیات، مهم ترین و اصلی ترین دلیلی است که سود ناشی از سرمایه گذاری در سهام شرکت ها را معاف از مالیات می کند. به بیانی دیگر چنانچه شرکت های سهامی مالیات خود را قبل از آنکه سودی را تقسیم کنند، پرداخت کنند پس احتیاجی نیست مالیات اضافه ای را بابت سود نقدی که دریافت می کنند، پرداخت کنند. ولی انتقال سهام مشمول مالیات قطعی است.
طبق بخشنامه جدید سازمان امور مالیاتی، به ازای انتقال سهام برای سهامداران مالیاتی معادل نیم درصد ارزش معامله پرداخت کنند. ولی به ازای بیشتر کردن ارزش دارایی های سهامی، مالیاتی جدیدی گرفته می شود.
سخن پایانی:
در پایان باید اشاره کرد که با افزایش نرخ های مالیاتی در بورس اوراق بهادار، معترضان اعتقاد دارند که با افزایش این نرخ، کاهش قابل توجهی در حجم معاملات خواهیم داشت و همچنین باعث کاهش درآمدهای بدست آمده در بازار سهام می شود. و ممکن است که با افزایش نرخ مالیات، سرمایه گذاری در دیگر بازارها افزایش پیدا کند. در بورس ایران بر طبق گزارشات آمده است که به صورت متوسط میانگین سودها برای سرمایه گذاران، ارقام قابل توجهی بوده است. پس نتیجه می گیریم که این بیشتر شدن نرخ مالیات، تاثیری بر کم کردن استقبال مردم از این بازار نخواهد داشت.
انواع اوراق بهادار در بورس
زمانی که افراد تصمیم به سرمایهگذاری میگیرند ممکن است با اصطلاحات و راهکارهای مختلفی مواجه شوند که تا پیش از آن مفهوم دقیقی در ذهن آنها در این باره نبوده است. یکی از راهکارهایی که در بازار سرمایه به عنوان یک گزینه سرمایهگذاری به شما معرفی میشود، استفاده از اوراق بهادار است. در حال حاضر استقبال از اوراق بهادار با هدف سرمایهگذاری و کسب سود٬ روشی بسیار محبوب در بین سرمایهگذاران است و پیشنهاد ما این است که اگر قصد سرمایهگذاری دارید این گزینه را نیز مورد بررسی قرار دهید. اما با مفهوم اوراق بهادار تا چه اندازه آشنایید؟ اوراق بهادار سهام اگر میخواهید در این باره بیشتر بدانید ادامه این مطلب را همراه ما باشید تا تعریف دقیق اوراق بهادار و ساز و کار این ابزار سرمایهگذاری را بهتر بشناسید.
اوراق بهادار چیست؟
اصطلاح اوراق بهادار به یک ابزار مالی قابل انتقال و قابل معامله اشاره دارد که دارای نوعی ارزش مالی است و برای افزایش ارزش دارایی میتوان روی آن سرمایهگذاری کرد. به طور کلی اوراق بهادار برگهای است که پشتوانه مالی دارد و از ارزش پولی برخوردار است. اوراق بهادار سند مالیای است که دولت یا نظامهای مالی آن را ضمانت میکنند و ارزش آن از نظر مالی بر جای خود باقی است. زمانی که شما اوراق بهادار را به عنوان سرمایهگذاری میخرید، از طریق سهام در مالکیت یک شرکت سهامی عام مشترک شدهاید. نهاد (شرکت یا سازمانی) که اوراق بهادار را منتشر میکند به عنوان ناشر شناخته میشود و اوراق بهادار سهام خریداران این اوراق سرمایهگذاران آن هستند. به زور کلی اوراق بهادار روشی است که شهرداریها، شرکتها و سایر سازمانهای تجاری به کمک آن میتوانند سرمایه جدید جذب کنند.
اوراق بهادار نیز مانند انواع دیگر سرمایهگذاریها نوسان ارزش دارد و عرضه و تقاضای این روش سرمایهگذاری وابسته به همین نوسان است. همانطور که واضح است اوراق بهادار در زمره داراییهای نامشهود افراد قرار میگیرد.
انواع اوراق بهادار
اگر اوراق بهادار نشان اوراق بهادار سهام دهنده شراکت افراد سرمایهگذار در مالکیت یک شرکت یا سازمان تعریف شود، باید بگوییم که این شراکت در مالکیت از طریق سهام شرکت انجام میشود. سرمایهگذاری از طریق خرید اوراق بهادار میتواند به وسیله خرید انواع مختلفی از این اوراق انجام شود که هر کدام از این نوع ویژگیهای خود را دارند. اگر بخواهیم یک دستهبندی کلی برای اوراق بهادار ارائه کنیم، انواع مختلف آن در سه دسته قرار میگیرند.
دسته اول اوراق سهام یا اوراق حقوق صاحبان سهام است. دسته بعدی اوراق بدهی و دسته سوم هم اوراق ابزار مشتقه است. اما ممکن است دسته چهارمی هم با عنوان اوراق بهادار ترکیبی ذکر شود که ترکیبی از سه نوع ذکر شده است. اگر میخواهید در مورد انواع اوراق بهادار بیشتر بدانید٬ در ادامه این انواع را شرح خواهیم داد.
اوراق بهادار سهام
اوراق بهادار سهام که به آن اوراق حقوق صاحبان سهام نیز گفته میشود، نفعی که مالکان سهامدار از شرکت در یک شرکت یا سازمان میبرند را نشان میدهد. این منافع ممکن است شامل سهان عادی آن نهاد و یا سهام ممتاز آن باشد. اگر شما به عنوان یک سرمایهگذار اوراق بهادار یهام داشته باشید معمولا سود این سهام را دریافت میکنید. خرید این نوع از اوراق بهادار در بین سرمایهگذاران بسیار رایج است. دارنده برگه اوراق بهادار یک سازمان، علاوه بر کسب سود از افزایش قیمت این سهام، در سود حاصل از فعالیتهای شرکت در هر سال مالی به نسبتی که در شرکت سهام دارد٬ شریک است.
این نوع از اوراق بهادار نیز انواع مختلفی دارد و به زیرمجموعههای متعددی تقسیم میشود؛ برای مثال: سهام ممتاز، سهام عادی، سهام بانام و بینام، سهام جایزه، سهام نقدی و غیرنقدی، حق تقدم سهام و …
همه این انوع مختلف اصلیتی مشابه به یکدیگر دارند اما هر کدام ویژگیها و مزایایی متفاوت را نیز ارائه میدهند که سرمایهگذاران میتوانند با توجه به شرایط و اهدافشان یکی از این روشها را انتخاب کرده و پول خود را به آن تخصیص دهند.
اوراق بدهی
شرکتها و سازمانها ممکن است برای پیشبرد اهدافشان به منابع مالی نیاز دارند و ممکن است با کمبود منابع مالی روبرو شوند. از این رو اوراقی به نام اوراق بدهی منتشر میکنند تا سرمایهگذاران با خرید این اوراق منابع مالی لازم شرکت برای پیشبرد پروژههای تحت مدیریت تامین شود. سرمایهگذارانی که اوراق بدهی شرکتها را خریداری میکنند در کنار کسب سود، به سازمانها کمک میکنند تا اهدافشان را پیش ببرند.
زمانی که شما اقدام به خریداری اوراق بدهی یک شرکت میکند، آن شرکت موظف است اصل سرمایه شما و سود مشخص شده در اوراق بدهی را در سررسید به شما پرداخت کند. انتشار اوراق بدهی و خرید آن توسط سرمایهگذاران روش بسیار رایجی در بازار سرمایه است که برای دو طرف معامله سودرسان است. با این حال خرید و فروش اوراق بدهی مانند خرید و فروش سهام برای سرمایهگذاران جذابیت ندارد. به عنوان یک سرمایهگذار اگر به دنبال یک گزینه مطمئن و کم ریسک برای سرمایهگذاری هستید اوراق بدهی میتواند نظر شما را جلب کند. از این رو رویکرد اوراق بدهی شباهت زیادی به سرمایهگذاری در حسابهای بانکی دارد.
اوراق ابزارهای مشتقه
روش دیگر سرمایهگذاری در اوراق بهادار٬، خرید اوراق ابزارهای مشتقه است. برخلاف اوراق دیگر، به خودی خود ارزش مالی ندارند بلکه یک کالای فیزیکی به عنوان پشتوانه این اوراق وجود دارد که ارزش اوراق ابزارهای مشتقه به آنها وابسته است. مثلا اگر شما اوراق مشتقه طلا را با هدف سرمایهگذاری خریداری میکنید، این اوراق با پشتوانه طلا صادر شده است.
خوب است بدانید که این نوع اوراق در همه بازارهای بینالمللی نیز عرضه میشود.
اوراق ابزارهای مشتقه انواع مختلفی همچون قراردادهای آتی٬ سلف٬ اختیار معامله و معاوضه دارد.
اوراق بهادار ترکیبی
هنگام سرمایهگذاری در این دسته از اوراق بهادار، ترکیب سرمایهگذاری شما ویژگیهای اوراق بهادار و سهام را به طور همزمان تجربه میکنید. اوراق بهادار ترکیبی که افراد به عنوان یک سرمایهگذار میتوانند خریداری کنند شامل گواهی سهام، سهام ممتاز و اوراق قابل تبدیل است.
مثالی از انتشار اوراق بهادار
استارتاپ A را در نظر بگیرید. بنیانگذاران این استارتاپ از سرمایهگذاران خصوصی، اعضای خانواده و دوستان خود سرمایه جذب میکنند. با کمک انتشار اوراق قرضه، بنیانگذاران میتوانند سرمایه مورد نیاز خود برای پروژههای مختلف را به دست میآورند و افرادی را به عنوان سرمایهگذار در سودآوری پروژهها سهیم میکنند. این پول در واقع به صورت وامی عمل میکند که سرمایهگذاران به بنیانگذاران استارتاپ قرض دادهاند.
همان طور که بالاتر به آن اشاره کردیم اوراق بهادار انواع مختلفی دارد و بنابراین راههای زیادی هست تا شما بتوانید موردی که با برنامه و اهدافتان متناسب است را بیابید. راهکار سرمایهگذاری از طرق اوراق بهادار یک روش محبوب است چرا که ریسک این نوع سرمایهگذاری کنترل شده و به نسبت کمتر از سرمایهگذاری در سهام است و به عنوان روشی مطمئن در بین سرمایهگذاران شناخته شده است.
اگر در بین روشهای مختلف سرمایهگذاری مردد هستید و در مورد تصمیم خود مطمئن نیستید و یا اگر نمیدانید فرایند سرمایهگذاری در بازارهای مالی را از کجا شروع کنید٬ نزدیک د ر کنار شما است. اپلیکیشن سرمایهگذاری نزدیک با بررسی اهداف شما و روش مد نظرتان روشی امن و سریع برای سرمایهگذاری پیش پای شما میگذارد. برای تحقق هر چه بهتر اهدافتان در کنار شما هستیم.
بورس اوراق بهادار تهران چیست و تاریخچه آن مربوط به چه زمانی است؟
در بازرگانی داخلی ایران اصطلاح بورس به بازارهای اختصاصی کالاهای سرمایهای، واسطهای یا مصرفی نسبت داده میشود که در یک محدوده جغرافیایی قرار گرفتهاند و تعداد زیادی از عناصر عمدهفروشی و خردهفروشی آن کالای خاص را – مانند بورس فرش در بازار تهران، بورس آهن و… – در خود جای دادهاند. در واقع بازار بورس اوراق بهادار مرجع و بازاری رسمی و مطمئن است که به جذب سرمایه افراد و بخشهای خصوصی میپردازد تا از این راه بتواند منابع مالی پروژههای سرمایهگذاری بلندمدت را تامین کند.
منظور از بورس اوراق بهادار چیست؟
اوراق بهادار هر نوع ورقه یا مستندی است که تضمین کننده حقوق مالی قابل ارائه برای مالک آن باشد. به بیان دیگر، اوراق بهادار، نوعی ابزار مالی با قابلیت نقل و انتقال به شمار میرود. این اوراق از هر نوعی که باشند مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و حتی صکوک، ارزش مالی را برای مالک آن به همراه دارند. شرکت یا نهادی که اوراق بهادار را صادر میکند، به عنوان صادرکننده (توزیعکننده) شناخته میشود. این اوراق در بازار سرمایه به سه بخش کلی «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام» و «ابزارهای مشتقه» تقسیم میشوند. در این میان بورس اوراق بهادار بازاری منصفانه، کارآ، متشکل، خودانتظام و شفاف با ابزارهای متنوع و دسترسی آسان است که ارزش افزوده را برای ذینفعانش ایجاد میکند. اوراق بهادار در این بازار و توسط کارگزاران یا معاملهگران طبق قانون، ضوابط و مقرراتی خاص، مورد دادوستد قرار میگیرد. بازار بورس اوراق بهادار در قالب شرکتهای سهامی با مسئولیت محدود یا شرکت سهامی عام تأسیس و اداره میشود که در آن سهام شرکتها و اوراق مشارکت مورد معامله قرار میگیرد. مشخصه مهم این بازار، حمایت قانونی از صاحبان پساندازها یا سرمایههای راکد است.
گذری کوتاه بر تاریخچه شکلگیری بازارهای سرمایه
در گذشته به دلیل ریسکهای بالای تجارت، تجار همواره به دنبال شرکایی بودند که سود و زیان خود را با آنها تقسیم کنند و هر کس بنا به سرمایهای که آورده در سود و زیان شریک شود. فرم اوراق بهادار سهام تکامل یافته این روش بهصورت سهام عام بود که به عموم مردم فروخته میشد و شرکت کار خود را با سرمایه مردم انجام میداد. اولین کمپانی که از این روش استفاده کرد کمپانی «هند شرقی» بود که در تاریخ تجارت دنیا ثبت شد. اما بعدها با گسترش مبادلات تجاری در اروپا و ارتباط هر چه بیشتر مردم و صاحبان سرمایهها، بازارهای سرمایه به وجود آمدند. در این بازارها سرمایهداران اوراق بهادار سهام با متقاضیان استفاده از نقدینگی تماس پیدا میکردند و به دادوستد میپرداختند. در تاریخ ۱۴۶۰ میلادی و در شهر «آنورس بلژیک» اولین تشکل بورس اوراق بهادار جهان ایجاد شد. گفتنی است که این شهر، موقعیت تجاری قابل ملاحظهای داشت. بعد از آن نیز «بورس آمستردام» بود که در اوایل قرن ۱۷ شکل گرفت. امروزه بورس آمستردام یکی از مهمترین منابع تأمین سرمایه در سطح بینالملل است. همچنین بورس لندن در سال ۱۸۰۱ با عضویت ۵۰۰ نفر و به دنبال آن نیویورک، زوریخ و… پدید آمدند.
تاریخچه بورس اوراق بهادار در تهران
ایده اولیه ایجاد بازار بورس اوراق بهادار در ایران به سال ۱۳۱۵ بازمیگردد. در آن سال به درخواست دولت ایران، یک فرد به نام «وان لوترفلد» درباره تشکیل بورس اوراق بهادار در ایران بررسیهایی انجام داد و حتی طرح قانونی تاسیس و اساسنامه آن را نیز تهیه کرد. البته اوراق بهادار سهام در همان زمان، بانک ملی ایران نیز به عنوان سازمان متولی امور پولی کشور، مطالعاتی در این زمینه انجام داد، اما به علت نامساعد بودن شرایط برای ایجاد بورس اوراق بهادار و وقوع جنگ، تمام کارهای انجام شده متوقف شد. در سال ۱۳۳۳، ماموریت تشکیل بازار بورس اوراق بهادار به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول شد. این گروه، پس از ۱۲ سال تحقیق و بررسی، در سال ۱۳۴۵ قانون و مقررات تشکیل بورس اوراق بهادار تهران را تهیه کردند. لایحه تشکیل بازار بورس اوراق بهادار تهران در اردیبهشت ۱۳۴۵ در مجلس شورای ملی تصویب شد. در پانزدهم بهمن ۱۳۴۶، بورس تهران با ورود سهام «بانک صنعت و معدن» و «نفت پارس» فعالیت خود را آغاز کرد.
دوران فعالیت بورس اوراق بهادار را میتوان به چهار دوره تقسیم کرد:
- دوره نخست ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷
- دوره دوم ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷
- دوره سوم ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳
- دوره چهارم از ۱۳۸۴ تاکنون
دوره نخست ۱۳۴۶ تا ۱۳۵۷
بورس اوراق بهادار از پانزدهم بهمن سال ۱۳۴۶ فعالیت خود را با انجام چند معامله روی سهام بانک «توسعه صنعتی و معدنی» آغاز کرد. در پی آن، «شرکت نفت پارس»، «اوراق قرضه دولتی»، «اسناد خزانه»، «اوراق قرضه سازمان گسترش مالکیت صنعتی» و «اوراق قرضه عباسآباد» به اوراق بهادار سهام بورس تهران راه یافتند. در این دوره، گسترش فعالیت بازار بورس اوراق بهادار بیشتر مرهون قوانین و مقررات دولتی بود که از بین آنها میتوان موارد زیر را معرفی کرد:
تصویب قانون گسترش مالکیت سهام واحدهای تولیدی در اردیبهشت که بهموجب آن موسسات خصوصی و دولتی موظف شدند به ترتیب ۴۹ درصد و ۹۴ درصد سهام خود را در آن عرضه کنند.
تصویب قانون معافیتهای مالیاتی برای شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار در سال ۱۳۵۴
این مطلب را حتما بخوانید: هر آنچه میخواهید از بورس بدانید (قسمت اول)
طی ۱۱ سال فعالیت بورس تا پیش از انقلاب اسلامی در ایران، تعداد شرکتها، بانکها و شرکتهای بیمه پذیرفته شده از ۶ بنگاه اقتصادی با ۶.۲ میلیارد ریال سرمایه در سال ۱۳۴۶ به ۱۰۵ بنگاه با بیش از ۲۳۰ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ افزایش یافتند. همچنین، ارزش مبادلات در بورس از ۱۵ میلیون ریال در سال ۱۳۴۶ به بیش از ۳۴ میلیارد ریال طی سال ۱۳۵۷ افزایش یافت.
دوره دوم ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۷
در سالهای پس از انقلاب اسلامی و تا پیش از نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی، دگرگونیهای چشمگیری در اقتصاد ملی پدید آمد که بورس اوراق بهادار تهران را نیز برگرفت. نخستین رویداد، تصویب لایحه قانون اداره امور بانکها در تاریخ ۱۳۵۸/۳/۱۷ توسط شورای انقلاب بود که بهموجب آن بانکهای تجاری و تخصصی کشور در چارچوب ۹ بانک شامل ۶ بانک تجاری و ۳ بانک تخصصی ادغام و ملی شدند. چندی بعد، شرکتهای بیمه نیز در یکدیگر ادغام شده و به مالکیت دولتی درآمدند. تصویب قانون حفاظت و توسعه صنایع ایران در تیرماه سال ۱۳۵۸ باعث شد تعداد زیادی از بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس از آن خارج شوند، بهگونهای که تعداد آنها از ۱۰۵ شرکت در سال ۱۳۵۷ به ۵۶ شرکت در پایان سال ۱۳۶۷ کاهش یافت. حجم معاملات سهام در این دوره از ۲/۳۴ میلیارد ریال در سال ۱۳۵۷ به ۹/۹ میلیارد ریال در سال ۱۳۶۷ کاهش یافت و میانگین نسبت حجم معاملات سهام به GDP به کمترین میزان در دوران فعالیت بورس رسید که از مهمترین دلایل آن شرایط جنگی و روشن نبودن خطوط کلی اقتصاد کشور بود. بدین ترتیب در طی این سالها، بورس اوراق بهادار تهران دوران فترت خود را آغاز کرد که تا پایان سال ۱۳۶۷ ادامه یافت.
دوره سوم ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳
با پایان یافتن جنگ، در چارچوب برنامه پنج ساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران تجدید فعالیت بازار بورس اوراق بهادار تهران به عنوان زمینهای برای اجرای سیاستهای خصوصیسازی مورد توجه قرار گرفت. بر این اساس، سیاستگذاران در نظر داشتند که بورس اوراق بهادار با انتقال پارهای از وظایف مانند تصدیهای دولتی به بخش خصوصی، جذب نقدینگی و گردآوری منابع پساندازی پراکنده و هدایت آن بهسوی مصارف سرمایهگذاری در تجهیز منابع توسعه اقتصادی و انگیزش مؤثربخش خصوصی برای مشارکت فعالانه در فعالیتهای اقتصادی، نقش مهم و اساسی داشته باشد. در هر حال، گرایش سیاستگذاریهای کلان اقتصادی به استفاده از سازوکار بورس، باعث افزایش چشمگیر تعداد شرکتهای پذیرفته شده در این بازار و افزایش حجم فعالیت بورس تهران را در بر داشت؛ بهگونهای که حجم معاملات از ۹/۹ میلیارد ریال سال ۱۳۶۷ به ۱۰۴/۲۰۲ میلیارد ریال در پایان سال ۱۳۸۳ رسید و تعداد بنگاههای اقتصادی پذیرفته شده در بورس تهران از ۵۶ شرکت به ۴۲۲ شرکت افزایش یافت.
دولت در این دوره، مجموعهای از قوانین و مقررات را در راستای گسترش بازار بورس اوراق بهادار وضع کرد که تأثیر بسزایی در افزایش حجم معاملات داشت. مثلا:
تبصره ۳۵ قانون بودجه سال ۱۳۷۸ کل کشور که در آن به وظیفه دولت نسبت به تعیین تکلیف همه شرکتهای بخش دولتی از راه ادغام، واگذاری و فروش سهام به بخشهای خصوصی و تعاونی اشاره شد.
ماده ۹۴ قانون برنامه سوم توسعه ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۳ که بر اساس آن شورای بورس موظف شد تا کارهای لازم را برای ایجاد شبکه رایانهای بازار سرمایه ایران بهمنظور انجام گرفتن دادوستد الکترونیک اوراق بهادار در سطوح ملی و پوشش دادن خدمات اطلاعرسانی در سطح ملی و بینالمللی انجام دهد. همچنین بر اساس ماده ۹۵ برنامه سوم توسعه، شورای بورس مجاز شد تا دست به راهاندازی بورسهای منطقهای در سطح کشور بزند و راهکارهای لازم را برای قابل معامله شدن دیگر ابزارهای مالی در بورس اوراق بهادار فراهم نماید.
از سال ۱۳۶۹ محاسبه بهای سهام در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد که مقدار آن از ۴۷۲ واحد در سال ۱۳۷۰ به ۱۲.۱۱۳ واحد در سال ۱۳۸۳ رسید.
دوره چهارم (از سال ۱۳۸۴ تاکنون)
در سال ۱۳۸۴، نماگرهای مختلف فعالیت بورس اوراق بهادار – در ادامه حرکت نیمه دوم سال ۱۳۸۳ – همچنان به دلیل رویدادهای مختلف داخلی، خارجی و افزایش بیرویه شاخصها در سالهای قبل، روندی کاهشی داشتند. این روند کاهشی، بهجز دوره کوتاهی که در اوراق بهادار سهام آذر ماه اتفاق افتاد تا پایان سال قابل ملاحظه بود.
به هرحال از آذرماه سال ۱۳۸۴، سیاستها و تلاش دولت و سازمان بورس باعث شد تا روند کاهش معیارهای فعالیت بورس، کند شود. در حالی که شاخص کل در پایان سال ۱۳۸۴ به ۹.۴۵۹ واحد رسیده بود، طی سال ۱۳۸۵ از مرز ۱۰.۰۰۰ واحد عبور کرد و در نهایت در پایان همان سال ۹.۸۲۱ واحد را تجربه کرد. با توجه به اقدامات مؤثر انجام شده در ۱۳۸۴ کاهش چشمگیر معاملات سهام در سال ۱۳۸۵ به تعادل نسبی رسید؛ به نحوی که ارزش معاملات سهام و حق تقدم در سال ۱۳۸۴ در حدود ۵۶.۵۲۹ میلیارد ریال و در سال ۱۳۸۵ معادل ۵۵.۶۴۵ میلیارد ریال ارزیابی شد. تعداد شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار از ۴۲۲ شرکت در پایان سال ۱۳۸۳ به ۴۳۵ شرکت در پایان سال ۱۳۸۵ افزایش یافت. بازار بورس اوراق بهادار تهران (شرکت سهامی عام) بهموجب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، مصوب آذرماه ۱۳۸۴ تأسیس شده است.
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است
اوراق بهادار، نوعی ابزار مالی است که یا موقعیت مالکیت فرد را در شرکتهایی که بهطور عمومی در بورس معامله میشوند (سهام) نشان میدهد؛ یا نشاندهنده نوعی رابطه طلبکاری از یک نهاد دولتی یا شرکت است (اوراق مشارکت)؛ یا نماینده حقوق مالکیتی است که بهصورت اختیار خرید یا فروش نمایش داده میشود. در واقع اوراق بهادار ابه هر شکلی – سهام، اوراق قرضه و مشارکت یا اختیار معامله – که باشد، نوعی ارزش مالی را به نمایش میگذارد. در میان اوراق بهادار موجود در بازار، سهام، متداولترین ورقه بهادار محسوب میشود.
تعیین قیمت سهام در بورس، بر اساس عرضه و تقاضا صورت میگیرد. در بازار بورس اوراق بهادار، یک سرمایهگذار میتواند با سرمایه کوچک خود، در شرکتهای پذیرفتهشده در بورس سرمایهگذاری کند. سرمایهگذاران بورس، برای خرید و فروش سهام باید این کار را از طریق شرکتهای بورسی انجام دهند. افرادی که در بازار بورس اوراق بهادار سرمایهگذاری میکنند، معمولا از دو راه کلی سود کسب میکنند:
از محل افزایش قیمت سهام خریداری شده
مثلاً اگر سهام شرکت «الف» در زمان خرید ۲۰۰ تومان باشد و سرمایهگذار بتواند این سهم را به قیمتی بیش از مبلغ خرید بفروشد، از این معامله یا سرمایهگذاری، سود کرده است. به این روش، کسب عایدی سرمایه نیز گفته میشود.
از محل سود خود شرکت
این روش کسب سود، متأثر از سیاستهایی است که مدیران شرکتهای بورسی و فرابورسی برای تقسیم سود اتخاذ میکنند؛ یعنی درصدی از سود خالص سالانه را بین سهامداران تقسیم میکنند.
منظور از کد بورسی یا اوراق بهادار سهام کد سهامداری چیست؟
اولین گام برای خرید و فروش سهام در بازار بورس اوراق بهادار، دریافت کد بورسی است. کد بورسی، شناسهای واحد است که شامل سه حرف اول نام خانوادگی و یک عدد پنجرقمی میشود. مثلا کد بورسی شخصی با نام خانوادگی ابراهیمی، شبیه کد زیر خواهد بود: « ابر ۱۲۳۴۵»
اهداف کلان در بازار بورس اوراق بهادار
- ارتقای سهم بازار سرمایه در تأمین مالی فعالیتهای مولد اقتصادی
- به کارگیری مقررات و رویههای مؤثر برای حفظ سلامت بازار و رعایت حقوق سهامداران
- تعمیق و گسترش بازار با بهرهگیری از فناوری و فرایندهای بهروز و کارآمد
- توسعه دانش مالی و گسترش فرهنگ سرمایهگذاری و سهامداری در کشور
- توسعه و تسهیل دسترسی به بازار از طریق کاربردهای فناوری اطلاعات
- رعایت اصول پاسخگویی و شفافیت در همکاریها و تعاملات با ذینفعان
- توسعه مستمر داراییهای فکری و سرمایه انسانی شرکت
ساعت انجام معامله در بازار بورس
معاملات سهام بورس تهران از شنبه تا چهارشنبه هر هفته – به جز روزهای تعطیل عمومی – از ساعت ۹ تا ۱۲:۳۰ در یک نشست معاملاتی و از طریق تالارهای معاملات انجام میشود. معاملات سهام فقط از طریق سامانه معاملات بورس که یک سیستم کاملاً مکانیزه به شمار میرود، قابل انجام است. دارندگان سهام نمیتوانند خارج از سامانه معاملاتی اقدام به خرید و فروش اوراق بهادار کنند و معاملات باید از طریق کارگزاران و طی نشست معاملاتی انجام شود. در حال حاضر علاوه بر «تالار حافظ» که تالار اصلی معاملات است، تالارهای دیگری توسط بورس یا شرکتهای کارگزاری در شهرهای دیگر دایر شدهاند. سهامداران میتوانند با مراجعه به آنها از تسهیلات مستقر در این تالارها استفاده کنند؛ امکاناتی مانند سیستمهای نمایشگر قیمت و سفارشها، بروشورهای اطلاعرسانی و دورههای آموزشی پیشبینی شده. یادآوری میشود که خرید و فروش اوراق بهادار نیازمند حضور سهامداران در تالارها نیست و آنها میتوانند با دریافت مجوز معاملات آنلاین (برخط) از شرکتهای کارگزاری، بدون دخالت مستقیم کارگزار و از طریق اینترنت برای خرید و فروش اوراق بهادار اقدام کنند.
ساعت معاملات قراردادهای آتی از ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ است.
آموزش انواع بازار بورس فقط در 5 دقیقه! | نظارت
معاملات اوراق بهادار مانند،اوراق سهام، اوراق قرضه و. در بازارهای مالی انجام می شود. قیمت اوراق بهادار در بازارهای مالی با توجه به عرضه و تقاضا تعیین می شود. با استفاده از بازارهای مالی، شرکت ها سرمایه مورد نیاز خود را برای ایجاد فعالیت جدید تأمین می کنند.
زمانی که از بازارهای مالی صحبت می شود، اولین گزینه ای که به ذهن ما میرسد، بازار بورس و اوراق بهادار است، در صورتی که این بازار تنها بازار مالی نیست بلکه بازارهای مالی متعددی مانند: بازار بورس کالا، بازار طلا، بازار مسکن و. وجود دارد.
یکی از راههای سرمایه گذاری، خرید دارایی های مالی است. از انواع دارایی های مالی می توان به سپرده گذاری در بانک ها، صندوق های بازنشستگی و انواع بیمه نامه ها اشاره کرد.
دسته بندی بازارهای مالی
بازارهای مالی براساس معیارها به سه دسته تقسیم می شوند:
- بر اساس نوع دارایی
- براساس عرضه اوراق
- بر اساس سر رسید تعهد مالی
در ادامه به صورت کامل هر یک از این بازارها را توضیح خواهیم داد.
1- براساس نوع دارایی
بازار مالی براساس نوع دارایی به بازار سهام، بازار اوراق بدهی و بازار ابزارهای مشتقه تقسیم می شود.
بازار سهام: بازار سهام و یا به اصطلاح بازار بورس، از مهم ترین حوزهای اقتصاد به شمار می آید که در آن سهام به واسطه سایر بازارهای مرتبط مورد معامله قرار میگیرد.
بازار اوراق بدهی: بازار اوراق بدهی که به بازار قرضه نیز معروف است، خرید و فروش برگ های قرضه و یا اسناد که دارای سود ثابت هستند مورد معامله قرار می گیرد.
بازار ابزارهای مشتقه: از تخصصی ترین بازار های مالی می توان به بازار ابزار مشتقه اشاره کرد. خرید و فروش دارایی های مالی مانند، کالا، انرژی، ارز، پول و. در این بازار معامله می شود.
2- براساس عرضه اوراق
بازار مالی براساس عرضه اوراق به دو دسته بازار اولیه (Primary Market) و بازار ثانویه (Secondary Market) تقسیم می شود.
بازار اولیه(Primary Market): ایجاد بازاری که در آن اوراق بهادار برای بار اول عرضه و مبادله می شود را بازاراولیه می گویند. به عبارت دیگر می توان گفت که تشکیل سرمایه در این بازار انجام می شود.
بازار ثانویه(Secondary Market): اوراقی که در بازار اوراق بهادار سهام اولیه مورد معامله قرار میگیرند، در بازار ثانویه فرصت دوباره برای معامله را دارند. در این بازار محدودیتی از نظر تعداد دفعات معامله وجود ندارد.
3- براساس سررسید تعهد مالی
سهام هایی که در بازار مالی براساس سررسید تعهد پذیرش می شوند، شامل: سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق قرضه و اوراق مشارکت می باشند.
سهام عادی: سندی است که با توجه به آن اشخاص مالک در صدی از یک شرکت می شوند. دارندگان این سند حق رای و نظر در خصوص شرکت خریداری شده را دارا می باشند.
سهام ممتاز: سهام با نام و بی نامی است که شرکت ها هنگام افزایش سرمایه انتشار می دهند.
اوراق قرضه و مشارکت: اوراقی با نام و بی نامی است که با قیمت اسمی و به مدت معین انتشار پیدا می کند.
دسته بندی بازارهای بورسی
بازار بورس ، یکی از ارکان بازار سرمایه محسوب می شود. در این بازار، سهام شرکت ها و اوراق قرضه خرید و فروش و قیمت گذاری می شود.
بازار بورس به چهار دسته تقسیم می شود:
- فرابورس
- بورس اوراق بهادار
- بورس کالا
- بورس انرژی
نگاه کلی به فرابورس
بازار فرابورس ایران (OTC) در آبان ماه سال 1387 فعالیت خود را آغاز کرد. با توجه به شرایط بازارهای بورسی، برخی از شرکت ها شرایط لازم برای ورود به بازار بورس را ندارند، در نتیجه محیطی به نام فرابورس ایجاد شد. بازار فرابورس همانند بازار بورس می باشد، با این تفاوت که شرایط پذیرش راحت تری دارد. از مهمترین فعالیت های بازار فرابورس، پذیرش سهام شرکت های سهامی عام می باشد.
بازار فرابورس، شامل تقسیم بندی های زیر می باشد:
- بازار اول
- بازار دوم
- بازار سوم
- بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز)
- بازارهای ابزار نوین
- بازار شرکتهای کوچک و متوسط (SME)
بازار اول
بیشتر فعالیت معامله گران در این بازار انجام می شود، همچنین بیشترین میزان سهم ها در بازار اول قرار دارد. دامنه نوسانات در این بازار، همانند بازار بورس 5% می باشد. شرکت ها برای پذیرش در بازار اول فرابورس لازم است که شرایط زیر را داشته باشند:
- گذشتن حداقل دو سال از فعالیت شرکت
- دارا بودن سرمایه ثبت شده به مبلغ 200 میلیارد ریال
- سود ده بودن شرکت
- نداشتن زیان انباشته شده
- داشتن حداقل 10% سهم شناور
بازار دوم
این بازار، بیشتر شامل سهام شرکت های سهامی عام می باشد. دامنه نوسانات در این بازار 10% می باشد. شرکت ها برای پذیرش در بازار دوم لازم است که شرایط زیر را داشته باشند:
- گذشتن حداقل یک سال از فعالیت شرکت
- دارا بودن سرمایه ثبت شده به مبلغ 200 میلیارد ریال
- داشتن حداقل 5% سهم شناور
بازار سوم
در بازار سوم که به بازار عرضه نیز معروف است، عرضه و پذیره نویسی سهام شرکتهای سهامی انجام می شود. در این بازار، دامنه نوسانی وجود ندارد و خرید و فروش بدون محدودیت انجام می شود. از مزایای این بازار، معافیت و تخفیف مالیاتی شرکت های پذیرفته شده در آن می باشد.
بازار پایه (زرد، نارنجی، قرمز)
بازار پایه به سه تابلو زرد، نارنجی و قرمز تقسیم اوراق بهادار سهام می شود. تابلو زرد، دارای دامنه نوسانات 3 درصدی، تابلو نارنجی، دارای دامنه نوسانات 2 درصدی و تابلو قرمز، دارای دامنه نوسات 1 درصدی می باشد. در این بازار، ریسک سرمایه گذاری نسبت به بازارهای بورسی دیگر بسیار پایین است. تفاوت تابلوها در بازار پایه به سرمایه شرکت های ثبت شده در آنها بستگی دارد.
بازارهای ابزار نوین
در این بازار، اوراق تضمین شده ای که سه ماه تا سررسید آنها باقی مانده است، مانند: اوراق مشارکت، گواهی سپرده بانکی و. پذیرش و معامله می شود.
بازار شرکتهای کوچک و متوسط (SME)
شرکت هایی که یک سال از فعالیت آنها گذشته و دارای سرمایه حداقل 1 میلیارد ریال هستند، در این بازار پذیرش می شوند. وجود سهام شناور در این بازار الزامی نمی باشد. با توجه به شرایط ذکر شده، شرکت های دانش بنیان به راحتی می توانند از مزایای این بازار استفاده کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می توانید به مقاله تفاوت بورس و فرابورس مراجعه نمایید.
بازاربورس اوراق بهادار
طرح اولیه راه اندازی بازار بورس و اوراق بهادار در سال 1315 مطرح شد. در سال 1333 ماموریت تشکیل و ایجاد مقررات و قوانین بازار بورس به اتاق بازرگانی و صنایع و معادن، بانک مرکزی و وزارت بازرگانی محول گردید. این گروه در سال 1345 این قوانین را گردآوری و در نتیجه بازار بورس و اوراق بهادار در بهمن ماه سال 1346 فعالیت خود را آغاز نمود.
اوراق بهادار (Securities) به برگه هایی گفته می شد که دارای ارزش مالی و قابل نقل و انتقال می باشند. دارندگان این برگه ها دارای حق و حقوق مشخصی هستند. به عبارت دیگر، اوراق بهادار، نوعی ابزار مالی است که نشان دهنده مالکیت اشخاص در شرکت های بورسی می باشد.
در بازار سرمایه، اوراق بهادار به سه دسته تقسیم می شود:
- اوراق صاحبان سهام
- اوراق بدهی
- اوراق مشتقه
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد شرکت های ثبت شده در این بازار، می توانید به سایت ww.tsetmc.com مراجعه کنید.
اوراق صاحبان سهام در بازار بورس
سرمایه شرکت ها در بازار بورس به قسمت های مساوی تقسیم می شود که به آنها سهم یا سهام گفته می شود. اشخاص با خرید این سهام، صاحب سهام شرکت شده و دارای حق و حقوقی در شرکت می باشند. حقوق صاحبان سهام با توجه به فعالیت شرکت می تواند افزایش و یا کاهش پیدا کند. در صورتی که شرکتی ورشکست شود، پس از کسر بدهی ها حق صاحبان سهام پرداخت می شود.
اوراق بدهی در بازار بورس
اوراق بدهی یا اوراق قرضه، اسنادی هستند که با توجه به آنها شرکت ها متعهد می شوند سود سالانه ای را در زمان مشخص پرداخت کنند، همچنین در زمان سررسید نیز اصل مبلغ به سهامداران بازگردانده می شود. سهامداران این اوراق، هیچ مالکیتی در خصوص شرکت ندارند.
این اوراق زمانی توسط شرکت ها انتشار پیدا می کنند که برای شروع فعالیت جدید خود به نقدینگی نیاز دارند و از سویی قصد دریافت وام از بانک را ندارند. در نتیجه با انتشار این اوراق، نقدینگی لازم را به دست می آورند.
اوراق مشتقه در بازار بورس
اوراق مشتقه، اوراقی هستند که به تنهایی ارزشی ندارند و ارزش آنها با توجه به کالاهای فیزیکی (که می تواند به شکل سهام، کالا، نرخ های بهره و. باشد) تعیین می شود. معاملات این اوراق در بازارهای بورس و بازارهای خارج از بورس انجام می شود.
اوراق مشتقه به چهار دسته تقسیم می شوند که شامل موارد زیر است:
- قراردادهای سلف
- قراردادهای آتی
- قراردادهای اختیار معامله
- قراردادهای معاوضه
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه ورد به بازار بورس و مراحل آن به مقاله چگونه وارد بازار بورس شویم مراجعه کنید.
بازار بورس کالا ایران
بازار بورس کالا در ایران با هدف ایجاد سازوکاری مناسب برای انجام معاملات و همچنین حذف نقص ها و کاستی های بازار سنتی در سال 1382 فعالیت خود را آغاز نمود. به بیان ساده بورس کالا، بازاری منسجم است که فروشندگان، کالاهای خود را در آن عرضه می نمایند. کالاهای عرضه شده توسط کارشناسان مربوطه قیمت گذاری می شوند.
بازار بورس براساس انواع کالا به چهار دسته تقسیم می شود:
- بازار فیزیکی
- بازار فرعی
- بازار مشتقه
- بازار مالی
در این بازار، همانند سایر بازارها برای فعالیت و خرید و فروش نیاز به دریافت کد معاملاتی می باشد. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد بازار بورس کالا و نحوه ثبت نام در آن به مقاله چگونه وارد بورس کالا شویم مراجعه کنید.
شناخت بازار بورس انرژی
بازار بورس انرژی به عنوان چهارمین بازار سرمایه می باشد. این بازار با هدف ایجاد شفافیت در قیمت کالا، نقدشوندگی و همچنین کشف قیمت در بازار معاملات انرژی به جهت عرضه محصولات نفتی، مشتقات نفتی، برق، گاز طبیعی، زغال سنگ و سایر حاملهای انرژی در سال ۱۳۹۱ فعالیت خود را آغاز کرد. بازار بورس انرژی از سه بازار فیزیکی، مشتقه و فرعی تشکیل شده است. کارکرد و عملکرد هر یک از این بازارها با یکدیگر تفاوت دارد.
در این بازار تنها اشخاص حقوقی مجاز به دریافت کد معاملاتی می باشند. برای انجام معاملات در بازار بورس انرژی همانند سایر بازارها باید مراحل قانونی طی شود. برای کسب اطلاعات بیشتر در مور بورس انرژی و مراحل ثبت نام آن به مقاله نحوه معاملات در بورس انرژی مراجعه کنید.
کلام آخر
با توجه به مطالب ذکر شده در این مقاله، بازارهای مالی متعددی در دنیا وجود دارد.در هر کشور وجود فعالیت های شرکت های مختلف است که باعث می شود نیازهای جامعه و کشورهای دیگر فراهم شود. شرکت های مد نظر برای انجام فعالیت های خود نیاز به تامین منابع مالی دارند. در نتبجه وجود بازارهای مالی این امکان را فراهم کرده است که شرکت ها منابع مالی مورد نیاز خود را از این روش تامین کنند. بازار بورس یکی از انواع بازارهای مالی به شمار می آید که به چهار دسته تقسیم می شود: فرابورس، بورس اوراق بهادار،بورس کالا، بورس انرژی.
اوراق بهادار چیست و چه انواعی دارد؟
هر نوع ورقه یا مستندی که تضمینکننده حقوق مالی قابل نقلوانتقال برای مالک آن برگه باشد را اوراق بهادار مینامیم. این اوراق انواع مختلفی مانند سهام عادی، سهام ممتاز، حق تقدم ، سهام جایزه، اوراق مشارکت، مشتقات، اختیار معامله، قرارداد آتی و صکوک دارد، اما همه آنها بدون استثنا نوعی ارزش مالی را برای مالک خود بههمراه دارند و در واقع نوعی ابزار مالی با قابلیت نقلوانتقال به شمار میآیند .
اوراق بهادار به طورکلی در بازار سرمایه به سه بخش «اوراق بدهی»، «اوراق حقوق صاحبان سهام»، «ابزارهای مشتقه» تقسیم میشود . باید دانست که شرکت یا نهادی که اوراق بهادار صادر میکند نیز، در اصطلاح با عنوان صادرکننده (توزیعکننده) شناخته میشود.
اوراق بهادار نوعی ابزار مالی:
گفته شد که اوراق بهادار نوعی ابزار مالی است که هم نشاندهندهی موقعیت مالکیت فرد در شرکتهای سهامی عام است و هم نشاندهنده نوعی رابطه طلبکاری از یکنهاد دولتی یا شرکت میباشد (اوراق مشارکت) و یا میتواند نماینده حقوق مالکیتی باشد که اختیار خرید یا فروش را نمایش میدهد. پس اوراق بهادار از هر نوعی که باشد، نوعی ارزش مالی به حساب میآید.
اوراق بدهی یا اوراق قرضه، آن دسته از اسناد یا اوراق بهاداری است که به موجب آن، شرکت منتشرکننده متعهد خواهد بود که مبالغ مشخصی را به عنوان بهره سالانه در زمانهایی خاص به دارنده آن پرداخت کند و در زمان مشخص یعنی سررسید قرارداد اصل مبلغ را به دارنده اوراق بازپرداخت نماید. خصوصیت اوراق قرضه این است که دارنده اوراق بهعنوان بستانکار، حق دریافت اصل و سود میزان سرمایهگذاری خود در اوراق را دارد، ولی هیچ مالکیتی در شرکت منتشرکننده اوراق نخواهد داشت.
اوراق خزانه دولتی، اوراق صکوک شرکتی، اوراق مشارکت دولتی و شرکتی، اوراق مرابحه، اوراق استصناع، اوراق منفعت، اوراق سلف موازی استاندارد، گواهیسپرده، سهام ممتاز و اوراق بهادار وثیقهای از انواع اوراق بدهی محسوب میگردند .
دلیل نامگذاری این اوراق به نام اوراق بدهی، ویژگیهایی است که این اوراق دارد. مثلا یکی از این دلایل این است که عمدتا شرکتهایی که مشکل منابع مالی داشته یا نقدینگی کافی برای تحقق برنامهها و یا پروژهها ندارند، به جای اخذ وام از بانکها با انتشار اوراق نام برده بهنوعی اقدام به جمعآوری نقدینگی سرمایهگذاران میکند که در علوم مالی به آن تامینمالی جمعی گفته میشود.
دلیل انجام این کار این است که شرکت منتشرکننده برای ادامه فعالیتها یا انجام پروژههای جدیدتر خود نیاز به نقدینگی دارد. از نگاهی دیگر در علم اقتصادی بدهی نیز نوعی دارایی ارزشمند تلقی میشود، چراکه کسی که بستانکار است از طریق خلق آن و بازپرداخت آن در آینده دارایی بیشتری را برای خود فراهم میآورد .
اوراق بدهی دولتی یکی از معتبرترین نوع اوراق بدهی در دنیا محسوب میشود، متقاضیان اصلی انتشار اوراق بدهی معمولا دولتها هستند، انتشار اوراق و بازپرداخت آن ریسک اعتباری کشورها را هم نمایان میکند. به این صورت که هرمیزان اوراق بدهی دولتی یک کشور ارزشمندتر باشد، نشاندهنده شرایط بهتر اقتصاد و دولت آن کشور از نظر اقتصادی است .
سهام متداولترین ورقه بهادار در میان اوراق بهادار موجود در بازار، محسوب میشود. در ابتدا اوراق سهام، دارای ارزش اسمی بوده و تعداد آن برای هر شرکت، به میزان سرمایه آن شرکت بستگی داشته و متغیر خواهد بود. در بورس اوراق بهادار تهران، ارزش اسمی هر سهم عادی برابر با ۱۰۰ تومان یا ۱۰۰۰ ریال است. نحوه محاسبه تعداد سهام عادی هر شرکت نیز به این صورت است که سرمایه آن بر ارزش اسمی هر سهم تقسیم شود. اما در توضیح سهام عادی باید گفت یک نوع دارایی مالی است که مالکیت صاحب آن در یک شرکت را نشان میدهد. به خلاف دارندگان اوراق بدهی که به طور معمول فقط سود و ارزش اسمی اوراق خود را دریافت میکنند، دارندگان سهام میتوانند از سود سهام خود نیز منفعت کسب کنند .
اوراق بهادار مشتقه:
آن دسته از قراردادها که ارزش خود را از کالای فیزیکی یا مالی دریافت میکنند را قراردادهای مشتقه میگویند. باید توجه داشت که دارایی پایه میتواند به اشکال مختلف همچون سهام، کالا، نرخهای بهره، صنعت ساختوساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد .
ارزش اوراق مشتقه به یک یا چند دارایی که از آن مشتق میشوند، بستگی دارد. در تعریف مشتقه باید گفت قراردادی بین دو یا چند طرف بر اساس یک یا چند دارایی است. تعیین ارزش مشتقه بهوسیله نوسانات دارایی مبنا، صورت میپذیرد. سهام، طلا، کالاها، ارز، شاخصهای بازار و … از رایجترین داراییهای مبنا میباشند.
محل معامله اوراق مشتقه بهطورکلی، در بازار بورس یا بازارهای متشکل خارج از بورس است. اوراق مشتقه خارج از بورس که بخش بزرگتری از مشتقهها را تشکیل میدهند هنوز قانونگذاری نشدهاند اما مشتقههای معاملهشده در بورس، دارای استانداردهای مخصوص خود هستند. اوراق مشتقه معاملهشده خارج از بورس، ریسک بیشتری نسبت به مشتقههای استاندارد در بورس دارند. چهار نوع اوراق مشتقه اصلی هستند که امروز مورد معامله میباشند که شامل قراردادهای سلف، قراردادهای آتی، قراردادهای اختیار معامله و قراردادهای معاوضه میشود .
دیدگاه شما