انواع ابزار مشتقه

پاورپوینت بررسی انواع ابزارهای مشتقه مالی

دانلود پروژه با موضوع بررسی انواع ابزار های مشتقه مالی، و قراردادهای مشتقه در قالب پاورپوینت و در 29 اسلاید قابل ویرایش

توضیحات اولیه در خصوص پاورپوینت دانلودی:

این فایل شامل پاورپوینتی با موضوع (بررسی انواع ابزارهای مشتقه مالی) می باشد که در حجم 29 اسلاید، همراه با تصاویر و توضیحات کامل تهیه شده است که می تواند توسط دانشجویان رشته های حسابداری، مدیریت مالی، اقتصاد و مجموعه مدیریت به عنوان ارائه کلاسی مورد استفاده قرار گیرد.

پاورپوینت تهیه شده بسیار کامل و قابل ویرایش بوده و در تهیه آن، کلیه اصول و علائم نگارشی و چیدمان جمله بندی رعایت شده و به راحتی و به دلخواه می توان قالب آن را تغییر داد.

پروژه انواع ابزار مشتقه مالی

فهرست عناوین مطالب

تعریف ابزار مشتقه (Derivative Contract)

خصوصیات ابزار مشتقه

نقش انواع ابزار مشتقه اقتصادی ابزار مالی مشتقه

معایب ابزارهای مشتقه

انواع قراردادهای مشتقه

قرارداد آتی (Futures Contracts)

پیمان آتی (Forward Contracts)

تفاوتهای کلی بین قراردادهای آتی و پیمان های آتی

قراردادهای سلف (Bai-Salaf)

تفاوت قرارداد سلف و قراردادآتی

قراردادهای استصناع (Bai-Istisna)

قراردادهای معاوضه ای (SwapContracts)

قراردادهای اختیاری (Option Contracts)

تقسیم بندی قراردادهای اختیاری از نظر سررسید

اختیار خرید (Call Option)

اختیار فروش (Put option)

بخشهایی از متن:

در مباحث سرمایه گذاری و مدیریت مالی استفاده از ابزارهای مالی امری اجتناب ناپذیر است و انتخاب آن با توجه به موقعیت و شرایط بازار صورت می گیرد. سرمایه گذاران و متخصصان فن در امر سرمایه گذاری به دنبال سرمایه گذاری با حداقل ریسک در بازار و یا کاهش و انتقال آن هستند تا بتوانند به حد قابل قبولی از سود دهی دست یابند.

اصطلاح ابزار مشتقه بازارهای ارزی وپولی از اواخر دهه هشتاد میلادی مورد استفاده قرار گرفت . البته قبل از آن ابزارهایی نظیر خط ترازنامه، محصولات مالی, ابزارهای مدیریت ریسک و مهندسی مالی استفاده می شد . .

خصوصیات ابزار مشتقه

1. قیمت اوراق مشتقه مانند سایر کالاها و اوراق به عرضه و تقاضا بستگی ندارد بلکه به قیمت دارایی پشتوانه اوراق وابسته است.

2. مصون سازی در بازار نقد یا تحویل فوری برای آینده کپی می شود یعنی آن چه در بازار امروز وجود دارد با همان شرایط در آینده بدست می آورد.

3. بدهی در اوراق مشتقه یک ادعای اقتضایی در زمانی مشخص است که آن ها را به مثابه یک اهرم بسیار قوی مطرح می کند. بدهی بیان گر تعهد در مقابل خریدار است.

انواع قراردادهای مشتقه

قرارداد آتی (Futures Contracts)

قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می کنند که در یک تاریخ مشخص و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی بورس) یک کالا با کیفیت مشخص را مبادله نمایند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولانگران است که قیمت کالا در آینده بالارود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی یا بورس انجام می گیرند و به نوعی نوسان های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می دهند. در این نوع قرارداد، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی شود ولی هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه ای به اتاق پایاپای به عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می سپارند. برخی از قراردادهای آتی قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند. بنابراین این نوع قراردادها به عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می گیرند.

ابزار مشتقه (Derivatives) چه هستند؟

آیا به دنبال سودی بیشتر از حد متوسط هستید؟ در اینصورت سهام یا اوراق قرضه انتخاب درستی برای شما نخواهند بود. ابزار مشتقه (Derivatives) میتوانند سود بیشتری برای شما به ارمغان بیاورند. در این مقاله تمام چیزهایی که نیاز دارید درباره ابزار مشتق بدانید را به شما خواهیم گفت. خواهیم دید که ابزار مشتق چیست و چه انواعی دارد.

ابزار مشتقه (Derivatives) چیست؟

ابزار مشتق، در واقع اوراق بهادار قابل معامله است. قیمت اوراق قرضه، به دارایی مورد معامله بستگی دارد. برای مثال، ابزار مشتقه ممکن است مربوط به سهام یا بورس کالا باشد. قیمت ابزار مشتق از همین موارد مورد معامله استخراج میشود.

با ابزار مشتق میتوانید سهام یا بورس کالا را معامله کنید، بدون این که مجبور باشید آن را بخرید یا بفروشید.

راهنمای ابزار مشتقه

بهترین روش برای سرمایه گذاری در ابزار مشتقه چیست؟

شما میتوانید با افتتاح حساب کاربری در یک کارگزاری آنلاین در ابزار مشتقه سرمایه گذاری کنید. کارگزاری نهادی است که امکان سرمایه گذاری بر کاهش یا افزایش قیمت ابزار مشتق را به افراد حقیقی میدهد.

eToro: معامله CFD

eToro یکی از کارگزاری‌های خوب برای معامله CFD سهام، بورس کالا، ارز و قرارداد اختیار (Options) است. با استفاده از CFD میتوانید بر کاهش یا افزایش قیمت سرمایه گذاری کنید. همچنین می توانید تمام امکانات و قابلیت های eToro را با یک حساب کاربری آزمایشی امتحان کنید. این ها باعث می‌شوند که eToro یکی از گزینه‌های خوب برای سرمایه گذاری در ابزار مشتقه (Derivatives) باشد.

eToro: خرید و فروش ابزار مشتق

راه دیگر سرمایه گذاری در ابزار مشتقه، سرمایه گذاری با eToro است. eToro از کارگزاری های خوب موجود است که میتوانید با کارمزدی کم به سرمایه گذاری در CFD، EFT و قرارداد اختیار بپردازید. افتتاح حساب در eToro رایگان است.

چه انواعی از ابزار مشتق وجود دارد؟

ابزار مشتقه (Derivatives) انواع مختلفی دارد. در این بخش، به پرطرفدارترین انواع آن میپردازیم.

CFD در واقع قرارداد اختلاف قیمت است. با این ابزار مشتق، میتوانید در اختلاف قیمت سهام، بورس کالا، ارز یا EFT سرمایه گذاری کنید. از مزایای CFD این است که میتوانید در همه این موارد با مبلغی کم سرمایه گذاری کنید. درک این ابزار مشتق، تقریبا آسان است، چرا که قیمت CFD برابر با ارزش واقعی روز آن هاست.

اما سرمایه گذاری در CFD ریسک های خاص خود را نیز دارد. در این نوع سرمایه گذاری، شما اختلاف قیمت (Spread) را در همان ابتدا میپردازید، در نتیجه با ضرر شروع خواهید کرد. همچنین هنگام معامله CFD باید حواستان به درخواست اختلاف قیمت (Margin) نیز باشد. اگر موجودی حساب شما برای اختلاف قیمت کافی نباشد، ممکن است کل سرمایه خود را از دست بدهید. دوست دارید بیشتر درباره CFD بدانید؟ راهنمای معامله CFD را مطالعه کنید:

قرارداد اختیار معامله (Options)

از دیگر ابزارهای مشتق شناخته شده، قرارداد اختیار معامله است. هنگام خرید قرارداد اختیار، شما حق خرید یا فروش دارایی خاصی را در قیمتی مشخص بدست می آورید. قرارداد همیشه مدت زمان خاصی دارد. هنگامی که قرارداد اختیار منقضی شود، ممکن است تمام ارزش خود را از دست بدهد. میتوان از قرارداد اختیار، برای نوشتن ساختار های پیچیده استراتژیک استفاده کرد. از آن جایی که قیمت قرارداد اختیار با دارایی مورد معامله یکی انواع ابزار مشتقه نیست، قیمت آن سخت تر محاسبه میشود.

همچنین میتوانید به جای خرید، یک قرارداد اختیار معامله بنویسید. هنگام نگاشتن قرارداد، سود دریافت می کنید، البته به شرطی که دارایی خاصی را در قیمتی مشخص به فروش برسانید. نوشتن قرارداد ریسک بالایی دارد. به همین دلیل، در صورتی که تجربه سرمایه گذاری کمی دارید، به شما این روش را پیشنهاد نمیکنیم. دوست دارید بیشتر درباره قرارداد اختیار معامله (Options) بخوانید؟ مقاله زیر را مطالعه کنید:

قرارداد آتی (Futures)

قراردادهای آتی بسیار شبیه به CFD هستند. با قرارداد آتی میتوانید بر روی دارایی خاصی سرمایه گذاری کنید. درواقع در این قرارداد، دو طرف معامله توافق میکنند که دارایی خاصی را در قیمتی مشخص در آینده معامله کنند. از معایب قرارداد آتی (Futures) این است که برای انجام آن نیاز به مبالغ بالایی از پول دارید. ارزش معاملات آتی بالاست به همین دلیل ممکن است ضرر شما نیز زیاد شود. به همین دلیل، سهام CFD برای سرمایه گذاران خرد با پول کمتر مناسب تر است.

هنگامی که یک قرارداد آتی منقضی میشود، باید دارایی مورد معامله آن را تحویل بگیرید. برای مثال، هنگامی که یک معامله آتی نفتی دارید، وقتی که سر رسید آن فرا رسد، مقدار مشخصی بشکه نفت را باید تحویل بگیرید. هنگامی که در یک کارگزاری به معامله آتی میپردازید، معمولا قبل از سر رسید، معامله برای شما فروخته میشود. در موارد معدودی ممکن است سود قرارداد آتی منفی شود. برای مثال، هنگام بحران کرونا، سود قراردادهای نفتی اکثرا منفی شد.

گواهی حق تقدم (Warrants)

گواهی حق تقدم (Warrants) بسیار شبیه به قرارداد اختیار است. اما برخلاف قرارداد اختیار توسط یک موسسه مالی مانند بانک منتشر میشود. با استفاده از گواهی حق تقدم میتوانید سهام مشخصی را در قیمتی مشخص خریداری کنید. از آنجایی که این گواهی توسط موسسات مالی منتشر میشود، میتواند گران تر باشد.

قرارداد تاخت (Swaps)

سوآپ ابزاری است برای کاهش ریسک. برای مثال، میتوان با این قرارداد نرخ مبادله یا نرخ بهره را مشخص کرد. طبیعتا در این قرارداد، طرف مقابل میخواهد هزینه دریافت کند. قرارداد تاخت (Swaps) بسیار در بازار مورد استفاده قرار میگیرند. به لطف این قراردادها، شرکت ها برای پرداخت سود، ریسک بالایی متحمل نمیشوند. در نتیجه شرکت ها با تغییر ناگهانی نرخ بهره یا مبادله مواجه نمیشوند.

با سوآپ میتوانید نرخ بهره متغیر را با یک نرخ بهره بالاتر معاوضه کنید. در نتیجه، شرکت مقابل نیز اطمینان بیشتری درباره هزینه های مالی خود خواهد داشت.

پیمان آتی (Forwards)

از انواع دیگر ابزار مشتقه، پیمان آتی (Forwards) است. پیمان آتی مشابه قرارداد آتی است با این تفاوت که در بازار بورس مبادله نمیشود. به همین دلیل ریسک بیشتری نیز دارد. اگر طرف مقابل نتواند به تعهداتش عمل کند، شما ممکن است تمام سرمایه خود را از دست بدهید.

سقف و کف (Caps and Floors)

شرکت ها بسیار زیاد از قراردادهای سقف و کف استفاده میکنند. با استفاده از این ابزار، میتوان با پارامتر های مشخص، نرخ بهره را مشخص کرد. شرکت هایی که از این قرارداد استفاده میکنند، در صورت رد شدن نرخ بهره از پارامتر ها، خود را موظف میدانند تا ما به تفاوت را پرداخت کنند. این ابزار معمولا بسیار گران هستند، اما آرامش خاطر تیم مدیریت شرکت ها را تضمین میکنند.

ریسک های ابزار مشتقه

ابزار مشتق بسیار پرطرفدار هستند. اما همیشه در هر سرمایه گذاری ریسک هایی نیز وجود دارد. بزرگترین ریسک های ابزار مشتقه کدامند؟

وجود اعتبارات (Leverage)

ابزار مشتق تقریبا همیشه از اعتبار استفاده میکنند. به لطف وجود اعتبار، میتوانید سرمایه گذاری های بزرگتری با مبلغ کمتر انجام دهید. از مزیت های اعتبار این است که تغییرات کوچک بازار برای شما چند برابر خواهد شد. هنگامی که ابزاری اعتباری به نسبت یک به ده دارد، در صورت افزایش قیمت یک دلاری، شما ده دلار سود خواهید کرد. اما اگر قیمت در جهت مخالف حرکت کند، ضرر شما نیز چند برابر خواهد شد.

ریسک بازار

ابزار مشتق معمولا در بازار سرمایه مبادله میشوند. به همین دلیل، قیمت یک ابزار ممکن است افزایش یا کاهش قیمت بسیار زیادی داشته باشد. آیا اوضاع اقتصاد خوب نیست؟ پس احتمالا قیمت دارایی مورد معامله کاهش خواهد یافت. قیمت ابزار وابسته به انواع ابزار مشتقه قیمت دارایی مورد معامله است؛ هنگامی که ارزش دارایی کاهش یابد، ارزش ابزار نیز کاهش خواهد یافت.

ریسک از دست دادن همه چیز

در ابزار مشتق، این امکان وجود دارد که کل سرمایه خود را از دست بدهید. هنگامی که در یک صندوق سرمایه گذاری (Funds) مرتبط با سهام Dow Jones سرمایه گذاری میکنید، شانس این که دارایی شما صفر شود، صفر درصد است. در ابزار مشتق انواع ابزار مشتقه دیگر اما، شانس ضررهای بزرگ کم نیست. برای مثال، اگر یک قرارداد اختیار با کمبود بودجه مواجه شود، تمام ارزش خود را از دست میدهد.

در یک سرمایه گذاری که با اعتبار انجام شده نیز، ممکن است بودجه شما تمام شود، و یک درخواست اختلاف قیمت (Margin Call) کل سرمایه گذاری شما را پایان دهد.

دانش قدرت است

هنگام سرمایه گذاری در ابزار مشتق، بسیار مهم است که دانش کافی کسب کنید. ابزار مشتق محصولات مالی پیچیده ای هستند. هنگام معامله سهام، تمام چیزی که لازم است بدانید، سهام مورد معامله است. اما هنگام معامله ابزار مشتق سهام، باید درک درستی هم از کلیت ابزار مشتق داشته باشید، و هم سهام را به درستی بشناسید. به دلیل پیچیدگی زیاد، ابزار مشتق مناسب برای همه افراد نیست.

ریسک طرف مقابل

هنگامی که در یک کارگزاری اقدام به معامله میکنید، معمولا نگران ریسک طرف مقابل نخواهید بود. اما بسیاری از ابزار های مشتق، خارج از کارگزاری ها معامله میشوند.

شرکتی ممکن است از سوآپ (Swap) برای نپرداختن بهره بالا استفاده کند. اما اگر طرف مقابل ورشکست شود، شرکت نمیتواند از قرارداد تاخت (Swaps) خود استفاده کند. در این معاملات، اعتبارسنجی شرکت و شخص ثالث از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است.

چه چیزی باعث میشود که ابزار مشتقه انقدر محبوب باشد؟

ابزار های مشتق به این دلیل محبوبند که میتوانند بسیار سود ده باشند. از مثال های خوبی که میتواند قدرت ابزار مشتقه را نشان دهد، فیلم “The Big Short” است. با ابزار مشتق، در شرایط ثابت بازار و سهام، سود شما میتواند 30 برابر شود. به عنوان سرمایه گذار، ریسک پذیری شما پاداش داده خواهد شد. هرچند، ابزار مشتق میتوانند ضرر شما را نیز هنگفت کنند.

همچنین، یکی دیگر از علل محبوبیت ابزار مشتق این است که روز به روز به تعداد کارگزاری هایی که امکان این معاملات را میدهند، افزوده میشود. وب سایت و نرم افزار های کارگزاری ها طراحی ساده ای دارند که همین باعث میشود ابزار مشتق در دسترس عموم مردم قرار بگیرد.

مزایای استفاده از ابزار مشتقه چیست؟

ابزار مشتق هم برای سرمایه گذاران و هم برای کارآفرینان جذاب است. در این بخش، به بزرگترین مزایای ابزار مشتقه میپردازیم.

امکان استفاده از اعتبار (Leverage)

در بسیاری از ابزار مشتق، میتوانید از اعتبار استفاده کنید. با اعتبار، میتوانی با مبلغی کم به سرمایه گذاری های بزرگتر بپردازید. اما توجه داشته باشید که سود یا ضرر احتمالی شما چند برابر خواهد شد.

میتوان بر روی افت قیمت سرمایه گذاری کرد

هنگامی که به روش سنتی سهامی را خریداری میکنید، فقط از افزایش قیمت سود خواهید برد. اما در بعضی ابزار مالی میتوانید اقدام به پیش فروش کنید. در صورت پیش فروش، شما با کاهش قیمت سود خواهید کرد.

کاهش ریسک

ابزار مشتق، میتوانند سرمایه گذاری پر ریسک اما مفیدی باشند. در عمل اما میتوانید از خود ابزار مشتق برای کاهش ریسک استفاده کنید. اگر انتظار کاهش قیمت دارید، اقدام به پیش فروش (Short) کنید. در این صورت، هنگامی که قیمت ها کاهش می یابند، شما سود خواهید کرد. میتوانید از ابزار مشتق به عنوان نوعی بیمه برای سبد سهام خود استفاده کنید.

تنوع سبد سهام

هنگامی که سبد سهام خود را متنوع میکنید، ریسک آن را پایین می آورید. با سرمایه گذاری هم در سهام و هم در ابزار مشتق، شانس کسب سود خود را بالا خواهید برد. همچنین ریسک معاملات شما نیز پایین خواهد آمد.

ثبات قیمت

ابزار مشتق، نقش مهمی در تبادلات اقتصادی ایفا میکنند. شرکت ها از ابزار مشتق، برای ثابت نگهداشتن قیمت مواد اولیه استفاده میکنند. بدین ترتیب، شرکت ها به خاطر عدم تامین مواد اولیه، ورشکست نخواهند شد.

معایب ابزار مشتقه چیست؟

سرمایه گذاری در ابزار مشتق، معایبی نیز دارد. در ادامه خواهیم گفت که چرا هنگام سرمایه گذاری در ابزار انواع ابزار مشتقه مشتق، باید مواظب باشید.

تخمین قیمت دشوار

در بعضی ابزار مشتق، تخمین قیمت آسان است. برای مثال، سهام CFD شفاف است و از قیمت مستقیم سهام پیروی میکند. اما برای مثال، برای ابزاری مثل قرارداد اختیار، چندان راحت نیست که قیمت دقیق آن را تخمین زد.

محصول پیچیده

ابزار مشتق، اغلب محصول پیچیده ی بازار های مالی هستند. طول میکشد تا بتوانید درک درستی از تمام این ابزار بدست آورید. هیچوقت در چیزی که درک نمیکنید سرمایه گذاری نکنید. هنگام سرمایه گذاری در ابزار مشتق، باید مطالعه کافی درباره آن داشته باشید.

حساس به عرضه و تقاضا

عرضه و تقاضا میتواند قیمت ابزار مشتقه را دستخوش تغییر کند. در سال 2020 معاملات آتی (Futures) نفت، سودی منفی داشتند چرا که تقاضا برای نفت کاهش بسیاری داشت. به همین خاطر، باید تمام جوانب و ریسک های ابزار مشتق را قبل از سرمایه گذاری در نظر بگیرید.

ورشکستگی

در بعضی ابزار مشتق، احتمال ورشکستگی طرف مقابل وجود دارد. خصوصا هنگامی که این ابزار خارج از بازار فروخته شوند. هنگامی که خارج از بازار و کارگزاری اقدام به خرید ابزار مشتق میکنید، باید کامل و دقیق طرف پشت قرارداد را مطالعه کنید.

ابزار مشتقه در عمل

شاید ابزار مشتق شهرت خوبی نداشته باشند، اما کارایی آن ها در انواع ابزار مشتقه اقتصاد غیر قابل انکار است. برای مثال، شرکت ها میتوانند با استفاده از ابزار مشتقه ریسک خود را کاهش دهند. بدون ابزار مشتق، برای شرکت های بزرگ بسیار سخت خواهد بود که به فعالیت خود ادامه دهند. خصوصا با بین المللی شدن فعالیت های اقتصادی، مدیریت ریسک از همیشه مهم تر است.

چیزی که بیشتر افراد نمیدانند این است که شما میتوانید با ابزار مشتق ریسک خود را مدیریت کنید. برای مثال، میتوانید از قرارداد اختیار برای بیمه افت قیمت سهام استفاده کنید. میتوانید از ابزار مشتق در استراتژی های مالی خود استفاده کنید تا ریسک سرمایه گذاری شما پایین بیاید. اما یادتان باشد هر تضمینی هزینه دارد. پس فقط هنگامی از این تضمین استفاده کنید که ریسک بالایی در کار باشد.

آیا دوست دارید که سرمایه گذاری در ابزار مشتقه را رایگان امتحان کنید؟ همین حالا یک حساب کاربری آزمایشی در یک کارگزاری افتتاح کنید:

محصول ابزار مشتقه

ابزار مشتق، یک محصول اقتصادی است که قیمت آن وابسته به دارایی مورد معامله است. برای مثال، یک کشاورز میتواند تمام محصول خود را به یک واسطه بفروشد، بدون آن که حتی درختان او حتی یک شکوفه داده باشند. قیمت توافق شده محصول از حد معمول کمتر است اما فروش آن تضمینی است. ابزار مشتق، از زیان های مالی بزرگ جلوگیری میکنند.

ابزار مشتق عموما وابسته به دارایی مورد معامله مثل سهام، بورس کالا و ارز است. ابزار مشتق این امکان را به شما میدهد که در هر کدام از شاخص های مالی سرمایه گذاری کنید.

معرفی انواع اوراق مشتقه

داود سورانی *
آن چه که در پی می‌آید، ویرایش نخست سومین بخش از مقاله‌ «‌آشنایی با ابزارهای مالی»؛ از مجموعه‌ متون آشنایی با «مفاهیم علم اقتصاد» است که به توضیح درباره‌ نوع دیگری از ابزارهای مالی (اوراق مشتقه‌) می‌پردازد.

داود سورانی *
آن چه که در پی می‌آید، ویرایش نخست سومین بخش از مقاله‌ «‌آشنایی با ابزارهای مالی»؛ از مجموعه‌ متون آشنایی با «مفاهیم علم اقتصاد» است که به توضیح درباره‌ نوع دیگری از ابزارهای مالی (اوراق مشتقه‌) می‌پردازد.

سرویس مسائل راهبردی ایران، آشنایی با مفاهیم تخصصی و فنی در هر حوزه را مقدمه‌ ایجاد یک عرصه‌ عمومی‌‌‌‌ برای گفت‌وگوی دانشگاهیان و حرفه‌مندان با مدیران و سیاست‌گذاران درباره‌ سیاست‌ها و استراتژی‌ها و برنامه‌ها در آن حوزه می‌داند و اظهار امیدواری می‌کند تحقق این هدف، ضمن مستند‌سازی تاریخ فرآیند سیاست‌گذاری عمومی‌‌‌‌و افزایش نظارت عمومی‌‌‌‌بر این فرآیند، موجب طرح دید‌گاه‌های جدید و ارتقای کیفیت آن در حوزه‌های مختلف شود. سرویس مسائل راهبردی ایران ضمن اعلام آمادگی برای بررسی دقیق‌تر نیاز‌های خبرنگاران و سیاست‌پژوهان محترم، علاقه‌مندی خود را برای دریافت ([email protected]) مقالات دانشجویان، پژوهشگران، حرفه‌مندان، مدیران و سیاست‌گذاران محترم در ارائه‌ عناوین جدید مقالات یا تکمیل یا ویرایش مقالات منتشرشده، اعلام می‌کند.
قراردادهای مشتقه (Derivatives):
قراردادهای مشتقه به نوعی از قراردادهای مالی اطلاق می‌‌‌‌شود که ارزش خود را از کالای فیزیکی (دارایی پایه) می‌‌‌‌گیرند.
دارایی پایه می‌‌‌‌تواند به شکل سهام، کالا، نرخ‌های بهره، صنعت ساخت و ساز یا هر نوع دارایی دیگر باشد.
انواع قراردادهای مشتقه:
امروزه اوراق مشتقه در قالب چهار نوع قرارداد مشتقه اصلی مورد معامله قرار می‌‌‌‌گیرند، که عبارتند از‌:
- قراردادهای آتی (Futures)
- قراردادهای سلف (Forwards)
- قراردادهای اختیار معامله (Options)
- قراردادهای معاوضه (Swaps)
قراردادهای مشتقه فوق در مکان‌های زیر قابل معامله هستند:
مکان‌های انجام معاملات قراردادهای مشتقه:
1 - بورس اوراق بهادار
بورس به عنوان مکانی مرکزی برای انجام معاملات خریداران و فروشندگان است. قراردادها در بورس به شکل استاندارد بوده و قیمت‌های مربوطه، برای تمام کسانی که وارد بازار می‌‌‌‌شوند، یکسان است. قیمت‌های بورس به شکل سیستم حراج مستمر توسط کارگزارانی که از طرف مشتریان‌، شرکت‌ها یا خودشان فعالیت می‌‌‌‌کنند، تعیین می‌‌‌‌گردد. این سیستم حراج منجر به ایجاد و پذیرش وسیع قیمت مرجع در خصوص سهام عرضه شده گردیده و به «کشف قیمت» معروف است. باید توجه داشت که بورس برای خود موقعیت معاملاتی تعیین نمی‌کند و برای داشتن موقعیت معاملاتی نیز به افراد توصیه خاصی نمی‌‌‌‌کند. مسوولیت بورس این است که به عنوان ناظر بازار معاملات را سالم و نظام یافته نماید. همچنین، تمامی‌‌‌‌بورس‌ها دارای قوانین منظم و مدون بوده و از هویت و موقعیت معاملاتی افراد باخبر انواع ابزار مشتقه هستند. اعضایی که قوانین بورس را زیر پا بگذارند، متحمل جریمه یا مشمول مجازات‌های دیگر خواهند شد.
2 - بورس کالا‌
بورس کالا (Commodity Exchamge) یک بازار متشکل و سازمان یافته‌ است که در آن بطور منظم کالای معینی با ساز وکاری خاص مورد معامله قرار می‌گیرد‌. امروزه طبقه‌بندی‌های متعددی برای یک بورس کالایی وجود دارد، اما گسترش بازارهای بخش مالی و حقیقی اقتصاد سبب شده چندین نوع از بورس‌ها در قالب یک تشکل متمرکز قرار داشته باشند. عموما بورس‌های کالایی را در مقابل بورس‌های اوراق بهادار تعریف می‌کنند. به عبارتی، هر آن چیزی که در زمینه ۱- فلزات و مواد معدنی ( کانی‌ها )، ۲- انرژی (نفت و‌. ) و ۳- محصولات کشاورزی مورد مبادله قرار می‌گیرد، در زمره بورس کالایی می‌گنجد‌.
3 - بازار فرا بورسی (OTC)
معاملات فرابورسی (خارج از بورس) نوعی معامله جایگزین است که به شبکه معامله‌گرانی که بطور حضوری با یکدیگر ملاقات نمی‌‌‌‌کنند و از طریق تلفن و کامپیوتر با یکدیگر ارتباط برقرار می‌‌‌‌کنند، اطلاق می‌‌‌‌شود. معاملات مذکور اغلب بین موسسات مالی انجام می‌شود، همچنین می‌‌‌‌تواند به‌عنوان ابزارهای رایج میان بازارسازان تلقی گردد. تمام سخنان معامله گران پشت تلفن ضبط می‌‌‌‌شود تا چنانچه اختلافی بین معامله‌گران رخ دهد، به آن استناد شود. خریدار و فروشنده می‌‌‌‌توانند نحوه قراردادهای معامله شده در بازارهای فرا بورسی (OTC) را به‌دلخواه خود در آورند، بنابراین نیازی نیست شرایط قرارداد عینا مشابه آنچه در بورس عمل می‌‌‌‌شود، تعیین گردد.
در دنیا سه نوع بازار فرا بورسی وجود دارد:
۱ - بازار معاملاتی سنتی:
در این بازار معامله‌گران به‌عنوان بازارساز، قیمت خرید و فروش خود را اعلام می‌‌‌‌کنند. معامله گران قیمت‌های خود را پیشنهاد داده و قیمت قابل اجرا از طریق تلفن مذاکره شده یا برخی اوقات از طریق سایت‌های اینترنتی اعلام می‌‌‌‌شود. این گونه معاملات، معامله دو طرفه نامیده می‌‌‌‌شوند، چراکه دو طرف معامله از قیمتی که در یک مقطع زمانی توسط تلفن ارائه می‌شود، مطلع می‌‌‌‌گردند.
۲ - بازار معاملاتی الکترونیکی:
این بازار تقریبا شبیه معاملات الکترونیکی در بورس است؛ اما به این دلیل بازارهای فرابورسی خوانده می‌‌‌‌شود که از استاندارد کمتری برخوردار بوده و فاقد قرارداد طراحی شده و معاملات مشتقه شفاف است.
۳ - بازار معاملاتی بهینه:
بازار معاملاتی اخیر ترکیبی از دو بازار پیشین بوده و معامله گر بر اساس آنها به معاملات الکترونیکی می‌‌‌‌پردازد. معامله گر قیمت خرید و فروش خود را انحصارا به اطلاع فعالان بازار می‌‌‌‌رساند. معامله‌گر در این شکل معامله به‌عنوان طرف معامله در هر قرارداد عمل می‌کند، بنابراین نصف ریسک اعتباری(نوسانات منفی در قیمت) در بازار به او برمی‌‌‌‌گردد.
تشریح انواع قراردادهای مشتقه
1 - قرارداد آتی (Futures Contracts‌)
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) و با یک قیمت مشخص (تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) یک کالا با کیفیت مشخص(تعیین شده طبق ضوابط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) را مبادله نمایند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قراردادها در بازارهای رسمی‌‌‌‌ یا بورس انجام می‌‌‌‌گیرند و به نوعی نوسان‌های شدید قیمت کالا در آینده را کاهش می‌‌‌‌دهند. در این نوع قرارداد، پول کالای مورد معامله تا زمان تحویل پرداخت نمی‌‌‌‌شود ولی هر دو طرف معامله جهت حسن انجام معامله هنگام عقد قرارداد، ودیعه‌ای به اتاق پایاپای به عنوان وجه تضمین حسن انجام قرارداد می‌‌‌‌سپارند. برخی از قراردادهای آتی قابل معامله و واگذاری به دیگران در بورس (بازار دست دوم) هستند. بنابراین این نوع قراردادها به عنوان ابزارهای سفته بازی نیز مورد استفاده قرار می‌‌‌‌گیرند.
2 - پیمان آتی (Forward Contracts‌)- اصطلاحی که سازمان بورس به کار می‌برد‌
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است طبق ضوابط بازار غیر رسمی‌‌‌‌بورس) یا یک قیمت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیر رسمی‌‌‌‌بورس) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است طبق ضوابط بازار غیررسمی) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند‌. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید.
این قرارداد‌‌ها در بازارهای غیررسمی‌‌‌‌ یا خارج از بورس صورت می‌‌‌‌گیرند و معمولا به علت اعتبار بالای دو طرف معامله کل مبلغ در زمان تحویل کالا در سررسید پرداخت می‌‌‌‌شود.
۳ - قراردادهای سلف (Bai-Salaf )
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص(توافقی است) و با یک قیمت مشخص (توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص (توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی‌‌‌‌صورت می‌‌‌‌گیرند. در انواع ابزار مشتقه این قراردادها کل مبلغ مورد معامله ابتدا به تحویل دهنده کالا پرداخت می‌‌‌‌شود، یعنی تحویل دهنده کالا در ابتدا پول را می‌‌‌‌گیرد و در سررسید، کالا را تحویل می‌‌‌‌دهد.
معاملات سلف به نوعی در شمار قراردادهای آتی قرار می‌‌‌‌گیرند. البته میان معاملات سلف و قراردادهای آتی تفاوت‌هایی وجود دارد. از آنجا که معاملات سلف در اغلب کشورها در خارج از بورس انجام می‌‌‌‌شود، فاقد استانداردهای لحاظ شده در قراردادهای آتی هستند. بنابراین دو طرف معامله می‌‌‌‌توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود به صورت توافقی تنظیم کنند. در معاملات آتی، اتاق پایاپای (نهاد تسویه) وجود دارد که مبلغی را به عنوان ودیعه از هر دو طرف در هنگام عقد قرارداد دریافت می‌‌‌‌کند، در حالی که در قرارداد سلف اتاق پایاپای موجود نیست و هر طرف مستقیما نسبت به دیگری مسوول است. قراردادهای آتی در بورس کالا، تحت مقررات و نظارت کمیته معاملات است، اما بازارهای سلف تحت مقررات و ضوابط خاصی نیستند.
4 - قراردادهای استصناع (Bai-Istisna‌)
قراردادی است که در آن دو طرف تعهد می‌‌‌‌کنند که در یک تاریخ مشخص (توافقی است) و با یک قیمت مشخص(توافقی است) یک کالا با کیفیت مشخص(توافقی است) را مبادله کنند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. خریدار معمولا نگران است که قیمت کالا در آینده بالا رود و فروشنده نگران است که قیمت کالا ثابت مانده یا پایین بیاید. این قرارداد در بازار غیررسمی‌‌‌‌(خارج از بورس) در کشورهای اسلامی‌‌‌‌صورت می‌‌‌‌گیرد. در این قرارداد کل مبلغ مورد معامله به صورت قسطی تا سررسید به تحویل دهنده کالا پرداخت می‌‌‌‌شود.
5 -قراردادهای معاوضه‌ای
(SwapContracts)‌
قراردادی است که در ان دو طرف متعهد هستند که برای مدت مشخص(توافقی است)، دو دارایی یا منافع حاصله از دو دارایی را با کیفیت مشخص(توافقی است) به نسبت تعیین شده، معاوضه کنند. پس از سررسید قرارداد دو دارایی یا منافع این دو دارایی به صاحبان اولیه آنها برمی‌‌‌‌گردد. این دارایی‌ها می‌‌‌‌توانند فیزیکی مثل گندم، طلا، نفت، چوب و غیره یا مالی مثل اوراق قرضه، مشارکت، وام و غیره باشند. در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند. این قرارداد به صورت غیررسمی(خارج از بورس) انجام می‌‌‌‌گیرند.
۶ - قراردادهای اختیاری
(Option Contracts)
الف) اختیار خرید (Call Option)
قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار خرید) پس از پرداخت مبلغی مشخص(تعیین شده توسط بازار رسمی‌ ‌‌‌بورس) به فروشنده اختیار، این حق را پیدا می‌‌‌‌کند که تا زمانی مشخص(تعیین شده توسط بازار رسمی‌‌‌‌بورس)، دارایی رسمی‌‌‌‌مشخص را با کیفیت مشخص با قیمت مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) اگر بخواهد از فروشنده اختیار، خریداری کند؛ این تنها یک حق یا امتیاز خرید است نه اجبار. فروشنده اختیار خرید تا زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا نکرده‌، هیچ تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار خرید حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار خرید اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد.
به عبارتی دیگر، خریدار اختیار خرید دارای یک حق است و فروشنده اختیار خرید در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌‌‌‌شود، این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار خرید تلقی می‌‌‌‌شود. صاحب اختیار خرید(خریدار) فکر می‌‌‌‌کند که قیمت دارائی بالا می‌‌‌‌رود و فروشنده اختیار خرید فکر می‌کند که قیمت دارائی پایین می‌‌‌‌آید. این قرارداد به صورت رسمی‌‌‌‌در بورس‌های دنیا به روی دارایی‌های واقعی و مالی معامله می‌‌‌‌شوند. چنانچه صاحب اختیار به دلایل قیمت‌های بازار، از حق خود استفاده کند، حالتی ایجاد می‌‌‌‌شود که به آن درون پولی (in The money)
اطلاق می‌‌‌‌شود.
ب) اختیار فروش(Put option)‌:
قراردادی است که صاحب اختیار(خریدار اختیار فروش) پس از پرداخت مبلغی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی ‌‌‌‌بورس) به فروشنده اختیار این حق را پیدا می‌‌‌‌کند که تا زمان مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی‌ ‌‌‌بورس) دارایی مشخص را با کیفیتی مشخص با قیمتی مشخص (تعیین شده توسط بازار رسمی‌‌‌‌بورس) اگر بخواهد به فروشنده اختیار بفروشد. این تنها یک حق یا امتیار فروش است نه اجبار. فروشنده اختیار فروش تا زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا نکرده، هیچ انواع ابزار مشتقه تعهدی در این قرارداد ندارد. زمانی که خریدار اختیار فروش حق خود را اجرا کند، فروشنده اختیار فروش اجبار دارد که تعهد را طبق قرارداد انجام دهد. به عبارتی دیگر، خریدار اختیار فروش دارای یک حق است و فروشنده اختیار فروش در زمان اجرای این حق دارای تعهد می‌‌‌‌شود؛ این یک نوع تعهد احتمالی برای فروشنده اختیار فروش تلقی می‌‌‌‌شود. صاحب اختیار فروش(خریدار) فکر می‌‌‌‌کند که قیمت دارایی پایین می‌‌‌‌رود و فروشنده اختیار فروش فکر می‌‌‌‌کند که قیمت دارایی بالا می‌‌‌‌رود. این قراردادها به صورت رسمی ‌‌‌‌در بورس‌های دنیا به روی دارایی‌های فیزیکی و مالی معامله می‌‌‌‌شوند.
اگر قرارداد اختیار معامله به گونه‌ای بسته شود که دارنده برگه بتواند در هر زمان (پیش از سررسید نهایی) از حق خود استفاده کند، آن را «اوراق آمریکایی» و اگر در برگ قرارداد این جمله قید شده باشد که دارنده تنها در زمان انقضا می‌‌‌‌تواند از آن حق استفاده کند، آن را «اوراق اروپایی»، می‌‌‌‌نامند. گواهی اختیار معامله قابل معامله در بازار دست دوم (بورس) نیز هست.
ادامه دارد.
تدوین:
کارشناس ارشد علوم اقتصادی دانشگاه تهران، خبرنگار اقتصادی سرویس مسائل راهبردی ایران

ابزار مشتقه؛ از کاهش ریسک تا مهار تلاطم بازار

ابزار مشتقه راهکاری هدفمند برای برطرف کردن دغدغه سرمایه گذار، تولید کننده و مصرف کننده محسوب می شود و به دلیل پوشش ریسک قادر خواهد بود تلاطم موجود در بازار را مهار و دغدغه‌های مصرف‌کننده و تولیدکننده را برطرف کند.

به گزارش کارآفرین نیوز،در بازارهای مالی ریسک به‌عنوان یکی از عوامل مهم و دغدغه برای سرمایه‌گذاران و فعالین اقتصادی محسوب می‌شود.و از آنجایی‌که سرمایه‌گذاران از ریسک و خطر گریزان هستند، به همین دلیل آنها از ورود سرمایه خود به بازارهای پرریسک امتناع می‌کنند. از طرفی در بازارهای مختلف بنا به ماهیت آنها از ابزارهای مالی بهره برده می‌شود که انتخاب نیز آن بر اساس شرایط بازار است.

همچنین نوسانات قیمتی که به سبب تغییر در میزان عرضه و تقاضا در آینده رخ می‌دهد، خسارات سنگینی را به تولیدکنندگان وارد می‌کند. در واقع تولیدکنندگان به دنبال فروش تضمینی محصولات خود در آینده هستند تا هم ضرری به آنها تحمیل نشود و هم دغدغه مصرف‌کننده مبنی بر افزایش قیمت و یا کمبود کالا را برطرف نمایند.

بنابراین ایجاد یک بازار شفاف با حجم معاملات بالا که دغدغه، تولیدکننده و مصرف‌کننده را برطرف کند ضروری به نظر می‌رسد همچنین چنین بازاری باید توانایی کاهش ریسک را دارا باشد تا سرمایه‌گذار با اطمینان خاطر در آن سرمایه‌گذار کند. ایجاد یک بازار کارا و شفاف و درعین‌حال با حجم معاملاتی بالا نیازمند ابزارهای مختلفی نظیر ابزار مشتقه است.

ابزار مشتقه

ابزار مشتقه یکی از ابزارهایی است که از بازارهای پایه نظیر کالا، انرژی، ارز، پول و سرمایه مشتق شده و در بورس‌های مربوط انجام می‌شود. درواقع ابزار مشتقه در معاملات اصل دارایی جابه‌جا نشده و عملکرد قیمتی آن به تغییرات قیمت آن کالا ارتباط دارد.

برخلاف تصور عمومی ابزار مشتقه دارایی محسوب نمی‌شود و دارای ارزش نیست. ازآنجایی‌که ارزش اوراق مشتقه وابسته به ارزش اوراق بهادار، کالا، شاخص و ارز است لذا ابزار مشتقه به‌خودی‌خود دارای ارزش نیست.

از طرفی اوراق مشتقه، هزینه تأمین مالی کمتر داشته و ریسک ورود به بازار را کاهش داده است به همین دلیل در معاملات روز دنیا با استقبال خوبی مواجه شده و روزبه‌روز بر میزان استقبال به آن افزایش پیدا می‌کند. همچنین در این بازار سرعت و قدرت نقدشوندگی نسبت به بازار نقدی معاملات با سرعت بیشتری در جریان است.

از سوی دیگر در معاملات مشتقه به دلیل وجود اهرم، سرمایه گذار لازم نیست که برای انجام معاملات همه پول خود را پرداخت کند. در نتیجه افراد قادر خواهند بود معاملات خود را با حجم بیشتری صورت دهند. البته استفاده نادرست از این اهرم منجر به ازدست‌رفتن سرمایه می‌شود بااین‌حال، وجود این اهرم، معاملات مشتقه را جذاب کرده است.

انواع ابزارهای مشتقه

ابزار مشتقه خود دارای انواع مختلفی است. ابزار مشتقه قرارداد اختیاری (آپشن)، قرارداد آتی، قرارداد فوروارد و قرارداد سواپ .

اختیار معامله از جذاب‌ترین ابزارهای پوشش ریسک نوسان قیمت دارایی است. در این قرارداد خریدار الزامی برای اجرای معامله ندارد ولی فروشنده اختیار معامله مجبور بوده تا پیش از انقضای مهلت آن و در صورت درخواست طرف دیگر، دارایی معین شده را در قیمت تعیین شده معامله کند. دستورالعمل قرارداد اختیار معامله در اردیبهشت‌ماه سال ۱۳۹۷ در سازمان بورس اوراق بهادار مصوب شد. نمونه این قرارداد، شرکت‌های پالایش نفت بندرعباس، سرمایه‌گذاری غدیر و فجر انرژی خلیج‌فارس بوده که در اردیبهشت‌ماه سال جاری دوره معاملات قراردادهای اختیاری معامله آن در بورس اوراق بهادار تهران آغاز شد.

قرارداد آتی سبک دیگری از ابزار مشتقه بوده که توافقنامه‌ای مبتنی بر خریدوفروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص است. اولین قرارداد آتی در ایران در سال ۸۷ با انجام دو قرارداد در حوزه سکه تمام بهار آزادی انجام شد. از آن روز به بعد قراردادهای آتی بر روی مفتول مس، سکه طلا، شمس طلا، زیره سبز و . ارائه شده است. در شکل زیر لیست قراردادهای آتی بورس کالای ایران مشاهده می شود.

یکی دیگر از انواع ابزارهای مشتقه، قرارداد فوروارد (پیمان آتی) بوده که شباهت فراوانی با قرارداد آتی دارد با این تفاوت که این قرارداد در بازارهای خارج از بورس صورت می‌گیرد.

قرارداد سوآپ نیز سبک دیگری از ابزارهای مشتقه است که بر اساس آن دو طرف معامله توافق می‌کنند که عواید ناشی از ابزارهای مالی خود را در آینده با یکدیگر معاوضه کنند. معمولاً این نوع قرارداد میان شرکت‌ها منعقد می‌شود. به‌طورکلی سواپ حالت کلی قراردادهای آتی بوده که به‌جای یک پرداخت، مجموعه‌ای از پرداخت‌ها صورت می‌گیرد. همچنین در هنگام قرارداد سوآپ هیچ پولی بین طرفین معامله نمی‌شود و ارزش سواپ در زمان شروع صفر است.

ابزار مشتقه و بازار ایران

باوجوداینکه ابزار مشتقه در بورس‌های جهانی از معاملات پررونقی برخوردار است اما در بازار سرمایه ایران توسعه چندانی ندارد . درواقع مقایسه و بررسی بازار مشتقه بورس ایران با سایر کشورهای جهان، نشان می‌دهد که این بازار نیازمند توسعه بوده است. کارشناسان اعتقاد دارند که نخستین گام در راستای توسعه، افزایش تعداد عرضه‌کننده‌ها در بورس کالا به همراه فعال‌سازی ابزار مالی مشتق از کالا خواهد بود.

البته در سال جاری اقداماتی جهت توسعه بازار مشتقه صورت‌گرفته است. راه‌اندازی بازار آتی سکه در صندوق انواع ابزار مشتقه طلای لوتوس از اولین اقدامات در این حوزه بوده است.

همچنین راه‌اندازی صندوق پوشش ریسک اقدام بسیار تأثیرگذاری در حوزه بازارهای مشتقه است که به گفته میثم فدایی، مدیر نظارت بر نهادهای مالی سازمان بورس و اوراق بهادار، این سازمان در ماه‌های آینده به آن وارد خواهد شد.

بر اساس اظهارنظر کارشناسان، قوانین و مقررات فعلی و قیمت‌گذاری دستوری از چالش‌های اصلی در این حوزه است.

همانطور که گفته شده، در حال حاضر از ابزارهای مشتقه برای پوشش خطر و کاهش عدم اطمینان نسبت به قیمت‌های آتی استفاده گسترده می‌شود. ازآنجایی‌که نوسانات احتمالی قیمت در آینده دغدغه‌ای برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان است، لذا ایجاد و توسعه چنین بازاری سبب می‌شود که تولیدکننده و مصرف‌کننده نیازهای خود را در بهترین قیمت و در کمترین زمان برطرف کند.

انواع ابزار مشتقه

معاون نظارت بر بورس ها انواع ابزار مشتقه و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه با اشاره به لزوم توسعه بازار بدهی، اظهار داشت: توسعه ابزارهای بازار بدهی شامل اوراق اجاره، مرابحه، سفارش ساخت، اسناد خزانه اسلامی، اوراق رهنی، سلف موازی استاندارد در طی چند سال گذشته سبب ارتقا و رشد بازار بدهی شد و امروز شاهد گسترش این بازار با تنوع مناسبی از ابزارها هستیم.

عضو هیات مدیره و معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه گفت: با تنوع اوراق اختیار معامله، سرمایه گذاران می توانند با ترکیب این اوراق، استراتژی های معاملاتی جذابی را در پیش گیرند. بر اساس پیش بینی های خود از آینده موقعیت های مختلفی بر ابزارهای گوناگون بگیرند و حالات پیچیده ای برای عایدات خود تعیین کنند و این تنها بخش کوچکی از دنیای بزرگی است که ما امروز به آن پا نهاده ایم.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی بازار سرمایه (سنا)، حسن امیری، عضو هیات مدیره و معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، در مراسم رونمایی از معاملات اختیار معامله در بازار سرمایه گفت: نظام اقتصادی کشور به دو بخش واقعی و مالی تقسیم می‌شود و بر اساس این تقسیم بندی کلی بازار سرمایه یکی از اجزای اصلی سیستم مالی اقتصاد محسوب می‌شود.

وی با اشاره به کارکرد اصلی اوراق اختیار معامله گفت: کارکرد این بازار مانند تمامی بازارهای دیگر، فراهم کردن بستر و زیرساخت مناسب جهت تلاقی و تعادل عرضه و تقاضاست. بدین جهت و به منظور پاسخگویی به نیازهای گوناگون فعالان در بازار انواع ابزار مشتقه سرمایه نیاز به ابزارهای مالی متنوع و با کارکردهای مختلف وجود دارد.

وی افزود: نوع خاصی از ابزارها که قابلیت کاربرد و عملیاتی شدن در تمامی بازارهای مالی را دارد، انواع ابزارهای مالی مشتقه است که به صورت گسترده در بازارهای جهانی مورد استفاده قرار گرفته و بر مبنای نوع دارایی تقسیم بندی شده اند: ابزارهای مشتقه بر پایه ارزهای خارجی، ابزارهای مشتقه بر پایه نرخ سود (بهره)، ابزارهای مشتقه بر پایه کالا و ابزارهای مشتقه بر پایه سهام.

به گفته این مقام مسوول، اوراق اختیار معامله، یکی از مهم ترین و البته جذاب ترین این ابزارها است.

دکتر حسن امیری، اوراق اختیار معامله را به عنوان یکی از مهم ترین اوراق مشتقه خواند و خاطر نشان کرد: اوراق اختیار معامله به عنوان یکی از ابزارهای مالی مشتقه، با توجه به خواص خود نه تنها یکی از ابزارهای مورد علاقه پژوهشگران حوزه مالی بوده است (تا حدی که رابطه ای برای قیمت گذاری آن شایسته کسب جایره نوبل اقتصاد شده است)، بلکه در میان فعالان عرصه عمل در بازارها نیز یکی از مهم ترین اوراق مشتقه محسوب می شود. زیرا با خاصیت دوگانه خود یعنی ترکیب اختیار از یکسو و تعهد از سوی دیگر، برخلاف ابزارهایی چون قراردادهای آتی خواستاران بیشتری را مجذوب خود می کند.

وی ضمن اشاره به تاکید دکتر شاپور محمدی بر راه اندازی معاملات اوراق اختیار معامله عنوان کرد: با توجه به اهمیت این ابزار، تلاش گسترده ای برای راه اندازی معاملات اوراق اختیار معامله آغاز شد. تلاشی که نتیجه آن را امروز می بینیم و شاهد آغاز معاملات اوراق اختیار معامله در بازار سرمایه ایران هستیم. بازاری که با گذر 50 سال از عمر آن، جای خالی چنین ابزاری در آن احساس می شد.

به گفته این عضو هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، با راه اندازی معاملات این اوراق، نه تنها یکی از نیازهای اصلی فعالین این بازار برطرف شده است (که گواه آن انجام بیش از دو هزار معامله تنها در نخستین روز معاملات این ابزار در بورس کالاست)، بلکه یکی از مشکلات اساسی سرمایه گذاران خارجی نیز پاسخ داده شده است.

وی ادامه داد: اکنون سرمایه گذاران ما می توانند با استفاده از این ابزار اقدام به پوشش ریسک های ناخواسته کنند. همچنین می توانند با اخذ موقعیت در این ابزار اقدام به سرمایه گذاری و کسب بازدهی کنند.

معاون نظارت بر بورس ها و ناشران سازمان بورس و اوراق بهادار، این گام را آغازی بر معاملات اوراق اختیار خواند و تاکید کرد: آنچه امروز شاهد آن هستیم تنها آغاز راه بلندی است که در پیش داریم. اکنون تنها معاملات اوراق اختیار معامله را شاهدیم. این امر، موضوعی کوتاه مدت است و در آینده ای بسیار نزدیک معاملات اختیار فروش نیز آغاز می شود.

وی افزود: امروز تنها اوراق اختیار معامله اروپایی را داریم ولی در آینده ای نه چندان دور اوراق امریکایی و انواع دیگر اوراق را خواهیم داشت.

حسن امیری در پایان سخنان خود از دست اندرکاران پروژه اوراق اختیار معامله، دکتر شاپور محمدی ریاست سازمان بورس، دکتر عراقچی معاون اجرایی سازمان، مدیران عامل بورس کالا، بورس تهران و فرابورس ایران و همچنین آقایان ناصرپور، صحرایی، محسنی، صادقی و خانم نظری، مدیران عامل و همکاران فنی در شرکت سمات و همچنین دکتر پیمانی تشکر و قدردانی به عمل آورد.