انواع ابزار مشتقه

انواع ابزارهای مالی

بزارهای مالی را می‌توان به دو دسته اصلی به شرح زیر از یکدیگر متمایز کرد:

۱ . ابزارهای پایه (Basic Instruments)
ابزارهای پایه را می‌توان به شرح اقلام زیر دانست. این ابزارها اغلب دارای ارزش و قیمت مشخص شده می‌باشند:

۱ . ۱ . اوراق بهادار: شامل انواع سهام عادی، سهام ممتاز، اوراق مشارکت، اوراق قرضه، و اوراق خزانه دولتی.
۱ . ۲ . کالا: شامل کالاهایی که مقدار و کیفیت آنها استاندارد شده است، مانند نفت یا تولیدات صنعتی همچون شمش فولاد، شمشال سرب یا شمشه مس یا کالاهای کشاورزی مانند گندم، ذرت، سویا یا فلزات گرانبها: مانند طلا، نقره، پلاتین، و تیتانیوم.
۱ . ۳. انواع ارزها: مانند دلار آمریکا، یورو اتحادیه اروپایی، ین ژاپن، و یوان چین.

۲ . ابزارهای مشتقه (Derivatives)
ابزارهایی هستند که ارزش آنها بر اساس ارزش یک دارایی پایه تعیین می‌گردد و در واقع از آن دارایی‌ها مشتق می‌شوند. انواع ابزارهای مشتقه را می‌توان به شرح زیر برشمرد:

۲ . ۱ . پیمان‌های آتی (Forwards)
قراردادهایی که طی آن طرفین توافق می‌کنند در تاریخ مشخصی در آینده، مقدار معینی از دارایی موضوع قرارداد را به قیمت توافق شده با یکدیگر معامله نمایند. در این قراردادها کمیت، کیفیت، خصوصیات ابزار پایه و تاریخ و محل دقیق تحویل آنها بر اساس ضوابط بورس استاندارد نشده است و با توجه به این که عموما طرفین قرارداد در زمان عقد آن مبلغی را به عنوان سپرده پرداخت نمی‌کنند خطر عدم ایفای تعهد ( نکول ) توسط یکی از طرفین را دارد.
۲ . ۲ . قراردادهای آتی (Futures)
قراردادهای آتی را می‌توان مشابه پیمان‌های آتی تلقی نمود، با این تفاوت که قرارداد های آتی استاندارد هستند و کمیت، کیفیت، و کلیه خصوصیات ابزار پایه و تاریخ و محل دقیق تحویل آنها بر اساس ضوابط بورس استاندارد شده است. به دلیل استاندارد بودن این ابزارها میتوان انواع مختلف آنها را با یکدیگر معاوضه و معامله کرد.
۲ . ۳ .اختیار معامله (Option)
قراردادی است که یک طرف معامله اختیار دارد (نه الزام و تعهد) که مقدار معینی از دارایی موضوع قرارداد را با قیمت معین و در زمان مشخص بخرد یا بفروشد. در این قراردادها در هنگام عقد قرارداد مبلغی به عنوان سپرده پرداخت می‌شود که در صورت انصراف طرف معامله از انجام آن، این مبلغ از دست خواهد رفت. اختیار معامله را می‌توان به دو نوع به شرح زیر تفکیک نمود:
۲ . ۳ . ۱ . اختیار خرید (Call Option) قرارداد خرید یک دارایی به قیمت معیین که در آن فروشنده اختیار خرید متعهد است در صورتی‌ که خریدار اختیار خرید اقدام به اعمال حق خود برای خرید دارایی کند، آن دارایی را به قیمت توافق شده به وی واگذار نماید.
۲ . ۳ . ۲ . اختیار فروش (Put Option) قرارداد فروش یک دارایی به قیمت معیین که در آن فروشنده اختیار فروش متعهد است در صورتی که خریدار اختیار فروش اقدام به اعمال حق خود برای فروش دارایی کند، آن دارایی را به قیمت توافق شده از وی خریداری نماید.
۲ . ۴ . سوآپ یا قرارداد معاوضه (Swap)
قراردادی است که طی آن مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با یکدیگر معاوضه می‌شود. به بیان دیگر مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با نرخ شناور با مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با نرخ ثابت معاوضه شده و افرادی که قصد دارند از نوسانات قیمت پرهیز کنند جریان‌های نقد ثابت را ترجیح داده و افرادی دیگر هم با پذیرش ریسک بیشتر جریان‌های نقد شناور را برمی‌گزینند.

ابزارهای مشتقه

با پیشرفت معاملات در بازار سرمایه مقام ناظر بازار ابزارهای متنوعی را جهت توسعه معاملات در بازار سرمایه طراحی و ارایه کرده است. شرکت داتکس نیز با تلاش شبانه روزی خود در نظر دارد تا با طراحی و تولید این ابزار ها بر اساس دستورالعمل های سازمان بورس و اوراق بهادار و تامین مجوز های لازم، سبد خدماتی کارگزاری را تکمیل کند و برای ارایه کامل خدمات و محصوصلات با کیفیت در کنار صنعت کارگزاری ایستاده است .

• معاملات قرارداد های آتی سهام
• معاملات قرارداد های اختیار معامله
• معاملات قرارداد های فروش استقراضی
• معاملات قرارداد های آتی شاخص

قراردادهای فروش استقراضی

معاملات قراردادهای آتی

شرکت داتکس ارائه دهنده راه حل جامع معاملات بر خط جهت پوشش نیازهای کاربران، مدیریت دارایی، سفارشات خرید و فروش، اختصاصی سازی سیستم و عملیات های مدیریتی می باشد. با این مجموعه از راه حل ها و خدمات و عکس العمل به موقع نسبت به نیازهای فزاینده و تغییرات در مقررات و دستورالعمل ها، بنگاه های مالی و کارگزاری ها را قادر خواهیم کرد تا با دستیابی به سرعت عمل بالاتر نه تنها بخشی از ریسک های غیر عملیاتی خود را پوشش دهند بلکه در کنار هم به توسعه بیشتر سهم بازار فکر کنیم.

ابزار مشتقه چیست و در بورس چه کاربردی دارد؟

ابزار مشتقه یک اصطلاح مالی است که از یک طبقه دارایی مشتق می‌شود و ارزش واقعی خود را از دارایی‌های اصلی می‌گیرد. اگر به دنبال تنوع بخشیدن به سبد سهام خود هستید؛ مشتقات ایده خوبی هستند به شرطی که از قبل به درک کاملی از آن داشته باشید زیرا مشتقات ریسک بالاتری دارند و فرایند آن‌ها پیچیده‌تر است. این مقاله از آکادمی حامی سرمایه مشهد، برگزار کننده دوره های آموزش بورس در مشهد، درباره نحوه عملکرد مشتقات صحبت کردیم و همچنین راجع به رایج‌ترین انواع قراردادهای مشتقه، مزایا و خطرات معاملات آن‌ها را بحث کرده‌ایم.

ابزار مشتقه چیست؟

برای پاسخ به این سؤال که ابزار مشتقه چیست باید گفت قراردادی مالی بین دو یا چند نفر و یا بین یک خریدار و یک فروشنده است و از یک سری دارایی با ارزش مشتق شده است. به بیانی ساده‌تر این قراردادی است که برای تجارت هر نوع دارایی استفاده می‌شود که این دارایی‌ها می‌توانند گندم، نفت و یا طلا حتی ابزارهای مالی مثل اوراق قرضه سهام و… باشند. قیمت این نوع قراردادها از بالا و پایین شدن قیمت دارایی که از آن مشتق شده‌اند ناشی می‌شود.

تریدرها ممکن است ابزار مشتقه را در ساختار خریدوفروش عادی یعنی کارگذاری‌ها، بروکرها و… معامله کنند و یا در خارج از بستر این کار را انجام دهند. درواقع ابزارهای مشتقه‌ که در ساختار اصلی معامله می‌شوند ایمن‌تر هستند و ریسک کمتری دارند.

محصولات و خدمات بازار مشتقات چه هستند؟

همان‌طور که گفته شد بازار مشتقات از هر نوع دارایی برای استخراج ارزش استفاده می‌کنند. با رشد این نوع بازار از لحاظ ریسک، محصولات و خدمات بازار مشتقات را می‌توان به چهار دسته تقسیم‌بندی کرد که این چهار نوع عبارت‌اند از قرارداد آتی (Futures contract)، پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)، قرارداد اختیار معامله (Option contract)، قرارداد معاوضه یا سوآپ (Swap).

قرارداد آتی (Futures contract)

قرارداد آتی در بازار ابزار مشتقه به‌صورت دوطرفه است. یک طرف معامله خریدار یک دارایی را در تاریخی در آینده خریداری و در طرف درگیر معامله شخصی دارایی را در آن زمان به فروش می‌رساند. زمان خرید و فروش دارایی در آینده است و وقتی قیمت خرید یا فروش تأیید شود در آن زمان خریدار باید خرید را انجام دهد و فروشنده باید بفروشد حتی اگر قیمت دارایی برخلاف نظرشان باشد. در این نوع معاملات می‌توان از اهرم نیز استفاده کرد و دارایی خود را چندبرابر کرد و در نتیجه سود شما افزایش میابد اما در صورت ضرر، ضرر شما نیز زیادتر از حد معمول خواهد بود.

در این نوع ابزار مشتقه باید میزانی ودیعه نزد کارگذاری نگهداری شود سپس در صورت ضرر اگر ودیعه شما به زیر 75 تا 50 درصد ودیعه اولیه برسد شما کال مارجین خواهید شد. در نتیجه از شما درخواست می‌شود پول بیشتری به‌عنوان ودیعه واریز کنید. از آنجایی که معاملات درون کارگذاری و یک ساختار خریدوفروش انجام می‌شود معاملات صد درصد انجام می‌شود و هیچ طرف از معامله نمی‌تواند از معامله خود جا بزند.

پیمان آتی یا فروارد (Forward Contract)

این نوع قرارداد نیز مشابه قرارداد آتی در ابزار مشتقه است اما فرق آن این است که در پیمان آتی یا فروارد در محیط خارج از بورس و کارگزاری انجام می‌پذیرد. از این رو این نوع قرارداد ریسک بیشتری نسبت به قرارداد آتی دارد زیرا هریک از طرفین قرارداد ممکن است قادر نباشد به قرارداد خود عمل کند و در نهایت موجب ورشکستی دو طرف شود.

قرارداد اختیار معامله (Option contract)

این نوع قرارداد ابزار مشتقه نیز همانند قرارداد آتی عمل می‌کند و تفاوت آن این است که برخلاف قرارداد آتی معامله‌گر می‌تواند قرارداد خود را قبل از زمان تعیین شده به فروش برساند. به بیانی دیگر به معامله‌گر اختیار خرید انواع ابزار مشتقه یا فروش اعطا می‌کند.

از نظر زمان‌بندی فروش دو سبک امریکایی و اروپایی وجود دارد. در سبک آمریکایی قادر هستید از حق اختیار در قرارداد خود در هر زمانی قبل از روز انقضا استفاده کنید ولی در سبک اروپایی فقط در روز انقضا قادر به اجرا هستند.

برای مثال اگر معامله‌گری پیش‌بینی کند که قیمت سهمی در آینده بالا می‌رود و سهم را به قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. اما او از ریسک پایین آمدن می‌ترسد از این رو از ابزار مشتقه استفاده می‌کند یک اختیار فروش بر روی قیمت 50 دلار خریداری می‌کند. پس از رسیدن زمان انقضا قرارداد قیمت هر سهم به 40 دلار سقوط کرده است ولی معامله‌گر می‌تواند از اختیار فروش خود استفاده کرده و سهم را به قیمت 50 دلار به فروش رساند. او فقط میزان پولی که در ازای خرید اختیار فروش خریداری کرده است؛ از دست خواهد داد.

قرارداد سوآپ (Swap)

سوآپ یکی از انواع متداول ابزار مشتقه است که اغلب برای مبادله جریان نقدی استفاده می‌شود. به عنوان مثال، یک معامله‌گر ممکن است از سوآپ نرخ بهره برای تغییر از وام با نرخ بهره متغیر به وام با نرخ بهره ثابت یا برعکس استفاده کند.

مثلاً شرکت A وامی با انواع ابزار مشتقه نرخ بهره متغیر 6 درصد دریافت می‌کند. در حال حاضر نرخ بهره 6 درصد است اما ممکن است کم یا زیاد شود. شرکت A برای پوشش ریسک تمایل به نرخ بهره ثابت دارد از این رو با شرکت B معامله می‌کند. معامله به این صورت انجام می‌شود که شرکت A نرخ بهره ثابت 7 درصد به B پرداخت می‌کند و B نرخ بهره متغیر بانک را می‌پردازد. اگر نرخ بهره متغیر به 5 درصد برسد A به‌اندازه 2 درصد ضرر کرده است ولی اگر این میزان به 8 درصد برسد A به‌اندازه 1 درصد سود کرده است.

شرایط سوددهی بازار مشتقات

در بازار ابزار مشتقه بسته به استراتژی تریدر و میزان ریسکی که او متحمل می‌شود، میزان سوددهی را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. قراردادهای آتی و قراردادهای اختیار معامله از جمله قراردادهایی هستند که ریسک کمتری دارند. بسته به نوع بازار انتخابی شرایط سوددهی بازار مشتقات نیز تحت‌تأثیر قرار می‌‍گیرد.

حجم معاملات بازار مشتقات

بازار ابزار مشتقه یکی از بزرگ‌ترین بازارها است و یک بازار بسیار غول‌پیکر به‌حساب می‌آید. دلیل آن این است که در این بازار هر نوع دارایی معامله می‌شود و همین موضوع این بازار را غول‌پیکر کرده است. برخی حجم این بازار را ۱۰ ۲۴ تخمین زده‌اند که این میزان برابر 10 برابر کل تولید ناخالص ملی جهان به‌حساب می‌آید. البته برخی محققان این عدد را مبالغه می‌دانند.

استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی

از آنجایی که از ابزار‌ مشتقه برای بیمه کردن سرمایه نیز استفاده می‌شود. استفاده از ابزارهای مشتقه در بحران‌های اقتصادی نیز رایج است به این صورت که در بحران اقتصادی سال‌های 2007 تا 2009 در امریکا فشار زیادی برای انتقال مشتقات به بازار بورس انجام شد.

خطرات بازار مشتقه

در بازار ابزار مشتقه خطراتی وجود دارد که ما در این بخش قصد داریم راجع به خطرات بازار مشتقه صحبت کنیم. در این بازار می‌توان از اهرم استفاده کرد. درواقع اهرم به معامله‌گر کمک می‌کند با حجم بیشتر معامله کند در نتیجه سود زیادتری نصیب معامله‌گر می‌شود. اما روی دیگر سکه بدتر است و در صورت ضرر، معامله‌گر ضرر زیادی متحمل می‌شود.

از دیگر خطرات این بازار این است که برخی از این نوع معاملات خارج از محیط کارگذاری‌ها (Over-the-counter) انجام می‌شود که این موضوع خطر جا زدن نفر مقابل را دوچندان می‌کند. خطرات این بازار می‌توان به موارد زیر خلاصه ‌کرد:

• تأثیر زیاد اهرم‌ها بر سود و ضرر
• حساس بودن به نوسانات دارایی‌های اصلی
• معاملات خارج از کارگذاری خطر جا زدن نفر مقابل را به همراه دارد
• فرایند معامله و ترید پیچیده
• ارزیابی سخت قیمت دارایی‌ها در این نوع بازار

مفهوم ابزار مشتقه

یکی از مفاهیم پرکاربرد در بازارهای مالی، ابزار مشتقه هستند که این ابزارها ارزش مستقلی ندارند و درواقع قراردادی نشئت گرفته از یک دارایی خاص هستند. این نوع قرارداد تعهد خرید و یا فروش یک دارایی را می‌دهد. به‌عنوان مثال دو شخص قرارداد خریدوفروش برای دو ماه دیگر یک دارایی فلزی با قیمت 280 دلار برای 10 سهم می‌بندند. اگر قیمت فلز به 340 دلار برسد در نهایت قرارداد با قیمت 280 دلار در پایان دو ماه بسته خواهد شد و خریدار 60 دلار سود کرده و فروشنده 60 دلار ضرر خواهد کرد.

کاربرد ابزار مشتقات

کاربرد ابزار مشتقه با توجه به نوع استفاده و اهداف معامله‌گر متفاوت است و به طور کلی به سه دسته تقسیم‌بندی می‌شود که در ادامه به آن پرداخته‌ایم.

پوشش‌دهندگان ریسک (Hedgers): پوشش ریسک زمانی رخ می‌دهد که فردی دارایی را می‌خرد و آن را طی قرارداد آتی می‌فروشد. این فرد از منافع نگهداری دارایی بهره‌مند می‌شود در حالی که بدون ریسک دارایی را در آینده می‌فروشد. اما خطر بالارفتن ارزش را برای معامله‌گر به همراه دارد.

برای مثال یک شرکت هواپیمایی بزرگ می‌داند که برای ادامه فعالیت به نفت زیادی نیاز دارد و بر اساس تجربه می‌داند قیمت در آینده افزایش خواهد یافت. درنتیجه آن‌ها یک قرارداد آتی با تأمین‌کننده نفت منعقد می‌کنند تا قیمت‌های فعلی را برای مدتی قفل کنند تا تضمین کنند هزینه ثابت می‌ماند.

سفته‌بازان (Speculators): این افراد در این بازار به دنبال ریسک هستند نه پوشش آن به صورتی که دنبال خرید قراردادی آتی به قیمت پایین است در حالی که می‌دانند قیمت آن در آینده بالاست.

آربیتراژگران (Arbitrageur): این افراد با بررسی بازارهای مختلف، به دنبال کسب سود از محل اختلاف قیمت ابزار مشتقه یکسان هستند.

بررسی سالانه حجم مبادلات مشتقات

بانک BIS بررسی سالیانه حجم مبالات مشتقات در سال 2021 انجام داده است. داده‌ها نشان می‌دهند که در نیمه دوم سال 2021 مجموع مبالغ واقعی مبادله شده 600 تریلیون دلار بوده است که این رقم به طور قابل‌توجهی زیاد است و دلیل آن تنوع بازار ابزار مشتقه است.

حجم مبادلات بازار مشتقات در خارج از کارگذاری‌ها در سال 2014 در اوج خود قرار داشت و میزان آن به حدود 400 تریلیون دلار رسد اما ارزش آن در سال‌های بعد از 2014 افت داشت. البته حجم مبالات در سال 2019 افزایش داشته است ولی بعد از 2019 نیز دوباره نزول کرده است.

ماهیت مشتقات

در امور مالی اگر بخواهم این سؤال را که ماهیت ابزار مشتقه چیست پاسخ دهیم باید گفت قراردادی است بین خریدار و فروشنده که این قرارداد ماهیت اصلی خود را از یک دارایی خاص به دست می‌آورد. این انواع ابزار مشتقه مشتقات استفاده‌های گوناگونی دارند. یکی از اهداف استفاده از این نوع معاملات بیمه در برابر حرکات قیمت یک دارایی است. دارایی‌های مشتقه در محیط بورس و کارگذاری‌ها و خارج از آن (به طور مستقیم بین دو شرکت یا سازمان) مبادله می‌شود.

محیط نظارتی ابزار مشتقه

همان‌طور که به آن اشاره شد برخی از معاملات ابزار مشتقه در محیط کارگزاری انجام نمی‌شود. به این صورت که نهادی مثل کارگزاری نظارت بر روی این نوع معاملات ندارد. از این رو هر یک از طرف معاملات می‌تواند به‌راحتی از معامله خود کنار رود در صورتی که در محیط کارگذاری چنین اجازه‌ای به او داده نمی‌شود. هرچند ممکن است این نوع معامله‌ها سود بیشتری داشته باشد ولی ریسک معامله خارج از کارگزاری نیز دارد.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به طور مفصل راجع به ابزار مشتقه‌ها صحبت کردیم. همان‌طور که در مقاله به آن اشاره شد این نوع معاملات ریسک‌های زیادی دارند و نداشتن تجربه در این نوع بازارها موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود. این نوع معاملات بیشتر بین سرمایه‌داران بزرگ و شرکت‌ها رایج است. استفاده از ابزارهایی مثل اهرم در این بازار مجاز است اما نداشتن دانش استفاده از آن موجب از دست رفتن سرمایه می‌شود.

بازار مشتقه: ابزار، تعاریف و ویژگی ها

بازارهایی که ابزارهای مشتقه در آن معامله می شوند به عنوان بازارهای مشتقه تعریف می شوند. به عبارت دیگر، بازارهایی هستند که در آنها معاملات خرید و فروش برای قراردادهایی انجام می شود که قیمت ها و شرایط آنها برای سررسید آینده از پیش تعیین شده است.

ابزار مشتق چیست؟

قراردادهای مبتنی بر طلا با شرایط خاصی خرید و فروش می شود، نه خود طلا. طبیعتاً به این قراردادها مشتق می گویند . زیرا از ابزار سرمایه گذاری مشتق شده اند.

تعریف ابزارهای مشتقه در بازار مشتقه؛ همچنین می تواند در قالب ابزارهایی ساخته شود که ارزش آنها مستقیماً با ارزش دارایی یا دارایی مالی دیگر گره خورده است. هنگامی که ارزش طلا تغییر می کند، تغییراتی در قراردادهای مبتنی بر طلا نیز ایجاد می شود. در این مرحله ویژگی هایی مانند ریسک، سرمایه گذاری و آربیتراژ در نظر گرفته می شوند. به لطف ویژگی هایی که ابزار مشتقه ارائه می دهند، از خطرات آنی در بازار لحظه ای جلوگیری می شود.

انواع و ویژگی های ابزارهای مشتق

عملکرد مشتقات بسته به ارزش دارایی های اساسی در سررسید آنها متفاوت است. علاوه بر این، آنها در ۲ نوع مختلف بازار، سازمان یافته و بدون نسخه خرید و فروش می شوند. بازارهای انواع ابزار مشتقه سازمان یافته مکان هایی هستند که مقررات قانونی و محصولات مشتقه استاندارد در آن خرید و فروش می شود.

ابزارهای مشتقه

ما می توانیم آنها را به ۴ گروه محصول به عنوان قراردادهای پیش رو، آتی، اختیاری و مبادله تقسیم انواع ابزار مشتقه انواع ابزار مشتقه کنیم. حال بیایید تعاریف و ویژگی های این محصولات مشتق شده را یک به یک بررسی کنیم:

قرارداد پیش رو و ویژگی های آن

در بازار مشتقه؛ قراردادهایی که دارایی اصلی را با قیمت از پیش تعیین شده در آینده می فروشند را پیش رو می نامند. در این ابزار مشتق، فروشنده دارایی اصلی را در آینده با شرایطی که قبلاً تعیین شده است تحویل می دهد. خریدار هزینه را در سررسید پرداخت می کند و دارایی اصلی را خریداری می کند.

قراردادهای فوروارد یا پیش رو عموما بین شرکت های بزرگ تجاری معامله می شوند و برای طرفین قرارداد خصوصی است. این قراردادها خطر نکول در قراردادها را کاهش می دهد. بطور کلی؛ قراردادهای کتبی در مورد نرخ ارز، سهام، کالاها و نرخ بهره هستند.

این مشتقات در بازارهای بدون نسخه معامله می شوند. اگرچه آنها با قراردادهای آتی اشتباه گرفته می شوند، اما یکی از تفاوت های مهم آنها این است: قراردادهای آتی در بازارهای سازمان یافته مورد معامله هستند.

قرارداد آتی و ویژگی های آن

قراردادهای آتی منحصر به احزاب نیستند. علاوه بر این، قراردادهای آتی خطر نکول را به طور کامل حذف می کند. ریسک پیش فرض، که به عنوان عدم پرداخت بدهی یک طرف تعریف می شود، توسط حساب های وثیقه در قراردادهای آتی از بین می رود.

این فرآیند خرید و فروش یک کالا یا ابزار مالی در تاریخ آینده با قیمتی است که امروز توافق شده است. جزئیاتی مانند کیفیت و کمیت دارایی اصلی در قراردادهای آتی به وضوح بیان شده است. در عین حال، قرارداد با تحویل فیزیکی یا پرداخت نقدی به موقع فسخ می شود. از آنجا که این قراردادها در بورس خرید و فروش می شوند، استانداردهای آنها به وضوح مشخص شده است.

قرارداد اختیاری و ویژگی های آن

قراردادهایی که خرید و فروش آنها در موعد مقرر اجباری نیست. آنها حق خرید یا فروش دارایی زیربنایی را با قیمت از پیش تعیین شده در پایان دوره مشخص در تاریخ آینده می دهند. تفاوت اصلی با قراردادهای پیش رو و آتی این است که هیچ تعهدی برای خرید یا فروش وجود ندارد. به عبارت دیگر، حق انصراف در قراردادهای اختیاری، وجود دارد. این حق برای سرمایه گذاران در زمان خرید یا فروش قرارداد محفوظ است.

دارنده اختیار می تواند از حق خرید یا فروش تحت شرایطی که به نفع وی است استفاده کند. در صورت عدم وجود شرایط مناسب، او حق دارد از گزینه خود استفاده نکند. از طرف دیگر، انواع ابزار مشتقه فروشنده اختیاری باید طبق تصمیم خریدار تعهد خود را انجام دهد. آنچه به خریدار این حق را می دهد، حق بیمه ای است که در ازای قرارداد اختیاری به فروشنده پرداخت می شود.

قرارداد مبادله و ویژگی های آن

این قراردادها، از سویی، محصولات مشتقه ای هستند که توسط دو طرف به منظور مبادله جریانات نقدی که در دوره های خاصی تحت شرایط خاصی رخ می دهد، شکل گرفته اند. اساساً، دو قرارداد مبادله متفاوت وجود دارد. اینها؛ سود و مبادلات ارزی می باشند.

در مبادله سود؛ پرداخت وام با نرخ شناور را می توان با پرداخت نرخ ثابت عوض کرد. در مبادله ارز، احزابی که به ارزهای مختلف نیاز دارند می توانند اصل و سود را عوض کنند.

در مورد شبکه اجتماعی سهام بیشتر بدانید.

قراردادهای مبادله، مانند سایر مشتقات در بازار مشتقه، می تواند برای اهداف ریسک یا سوداگری استفاده شود. آنها همچنین می توانند برای تنظیم جریان نقدینگی شرکت برای سازگاری با تغییر شرایط مالی یا پروژه ایجاد شوند.

انواع ابزار مشتقه

021-88536880 (512)
با ما تماس بگیرید

• دوره‌های آموزشی
• سنجش آنلاین سواد مالی
• آموزش سواد مالی

• راهنمای ثبت نام
• برگزاری آزمون
• دریافت گواهینامه
• سؤالات متداول

• تماس با ما
• شبکه‌های اجتماعی
• درخواست همکاری

ابزارهای مشتقه

طی سالیان اخیر، بازارهای مشتقه اهمیت روزافزونی پیدا کرده است. اکنون لازم است که متخصصین مالی و سرمایه‌گذاران با این بازارها و ابزارهای مورد استفاده در آن و همچنین نحوۀ استفاده از این ابزارها آشنایی پیدا کنند. در ادامه ابزارهای مشتقه و انواع معامله‌گران بازارهای مشتقه توضیح داده می‌شود.

ابزارهای مهندسی مالی را می‌توان به چهار دستۀ اساسی تقسیم کرد:
- ابزارهای مالکیت ( Equities )
- ابزارهای بدهی ( Debt )
- ابزارهای مشتقه ( Derivatives )
- ابزارهای ترکیبی ( Hybrids )

ابزارهای مشتقه
ابزارهای مشتقه نوعی ابزار مالی‌اند که ارزش آن‌ها از ارزش سایر اوراق بهادار مشتق می‌شود. انواع ابزارهای مشتقه شامل قراردادهای آتی، پیمان آتی، اختیار معامله و تاخت است.

قرارداد آتی
قرارداد آتی یا "Future Contract" عبارت است از توافق طرفین برای خرید و فروش دارایی پایه در تاریخ مشخصی از آینده که مقدار آن و قیمت آن نیز در قرارداد مشخص می‌گردد. در این قرارداد، سرمایه‌گذاری که توافق به خرید دارایی پایه می‌کند، به اصطلاح «موضع معاملاتی خرید» یا " Short Position " و سرمایه‌گذاری که توافق به فروش دارایی پایه می‌کند، به اصطلاح «موضع معاملاتی فروش» یا "Long Position " اتخاذ کرده است.

پیمان آتی
پیمان آتی یا " Forward Contract " توافقی است مبتنی بر خرید و فروش دارایی پایه در زمانی معین در آینده و با قیمت مشخص، که مشابه قرارداد آتی است. اما وجه تمایز این دو در آن است که قراردادهای آتی در بورس و پیمان‌های آتی در بازارهای خارج از بورس معامله می‌شوند. دارایی پایۀ مورد معامله در پیمان‌های آتی اغلب، ارزهای خارجی هستند.

قرارداد اختیار معامله
به طور کلی، حق اختیار معامله را می‌توان به دو دستۀ اختیار خرید یا " Call Option " و اختیار فروش یا " Put Option " تقسیم کرد. اختیار خرید به دارندۀ خود حق می‌دهد که دارایی موضوع قرارداد را با قیمت معین که به آن «قیمت توافقی» یا «قیمت اعمال» گفته می‌شود، در سررسید اختیار معامله و یا قبل از آن تاریخ خریداری کند. این قرارداد برای فرد الزام ایجاد نمی‌کند و همین عدم ایجاد الزام، وجه تمایز اختیار معامله از قرارداد آتی است.
اختیار خرید یا فروش به دو حالت اروپایی و آمریکایی تقسیم می‌شوند. اختیار اروپایی، فقط در تاریخ سررسید قابلیت اعمال دارد. در حالی که اختیار آمریکایی در هر زمانی قبل از تاریخ سررسید یا در تاریخ سررسید قابل اعمال است.

چهار نوع معامله‌گر در بازارهای اختیار معامله وجود دارند:
۱. خریداران اختیار خرید
۲. فروشندگان اختیار خرید
۳. خریداران اختیار فروش
۴. فروشندگان اختیار فروش

قرارداد تاخت
قرارداد تاخت یا " SWAP "، گونه‌ای از ابزار مشتقه است که در آن یک طرف قرارداد نسبت به معاوضۀ عواید ناشی از ابزار مالی خود با عواید ناشی از ابزار مالی طرف مقابل اقدام می‌کند. در این قرارداد مجموعه‌ای از جریان‌های نقدی با نرخ ثابت می‌توانند با مجموعه‌ای از جریانات نقدی با نرخ شناور نیز تاخت زده شوند.

انواع معامله‌گران
سه گروه عمدۀ معامله‌گران در بازارهای آتی، پیمان‌های آتی و اختیار معامله شامل پوشش‌دهندگان ریسک، سفته‌بازان و آربیتراژگران است. پوشش‌دهندگان ریسک با استفاده از قراردادهای آتی، پیمان‌های آتی و اختیار معاملات به دنبال کاهش ریسکی که از حرکات آتی در یک متغیر ناشی می‌شود، هستند. سفته‌بازان از پیش‌بینی جهت حرکت آتی قیمت در یک متغیر بازار استفاده می‌کنند. آربیتراژگران نیز با اتخاذ موقعیت‌های متناسب در دو یا چند بازار مختلف، به دنبال کسب سود بدون ریسک هستند.

در این مطلب، انواع ابزارهای مشتقه و انواع معامله‌گران این بازارها توضیح داده شد. در مطلب بعدی، ساز و کار بازار قراردادهای آتی تشریح خواهد گردید.